„Wokół pałacu i dworu. Z kolekcji Janusza Przewłockiego”, to pierwsza pozycja z nowej serii Wydawnictwa KARTA „Kolekcje XX wieku”. W albumie zaprezentowana została obszerna i niepowtarzalna kolekcja fotografii (obejmująca około 20 tysięcy obiektów) obrazujących polskie ziemiaństwo i arystokrację na przełomie XIX i XX stulecia. Zdjęcia pochodzą z kolekcji Janusza Przewłockiego.
Janusz Przewłocki (1927–2007), twórca i właściciel tej niezwykłej kolekcji, sam pochodził z rodziny ziemiańskiej, był synem Henryka Przewłockiego i Karoliny Marii Hutten-Czapskiej; urodził się i wychował wraz z sześciorgiem rodzeństwa w wielkim dworze w majątku Mordy koło Siedlec.
Wraz z nastaniem komunizmu został z całą rodziną z tego dworu wygnany, a jego ojca Sowieci wywieźli do obozu w Borowiczach, gdzie zmarł w 1946 roku.
"Na zdjęciach tamten świat przetrwał. Przemawia do wyobraźni, także dzisiejszej wrażliwości. Późniejsze zwycięstwo komunistycznej "sprawiedliwości dziejowej" nie przekreśliło wcześniejszego piękna" - z przedmowy do albumu Zbigniew Gluza.
Przez wiele lat był redaktorem, wydawcą serii pamiętników polskich z XVIII–XX wieku; a począwszy od lat 60. zbierał zdjęcia dotyczące polskich rodów ziemiańskich i arystokratycznych. Współpracował z paryską „Kulturą” i z opozycją demokratyczną w latach 70. i 80., był współtwórcą Archiwum Wschodniego i przewodniczącym Komisji Historycznej Związku Sybiraków. Utworzył i redagował serię książkową „Wspomnienia Sybiraków”.
Zbiór fotografii pozyskiwany przez lata głównie od potomków szlacheckich rodów, został przez Janusza Przewłockiego pieczołowicie opisany. Autor wykonał iście benedyktyńską pracę. Na rewersach wielu fotografii figurują detaliczne opisy z epoki, uzupełnione w okresie późniejszym przez osoby spowinowacone z postaciami przedstawionymi na zdjęciu, a następnie dopełnione zapisanymi ołówkiem informacjami pozyskanymi podczas kwerend przez samego Janusza Przewłockiego.
Mielec posiadlość Oborskich.
Najstarsze zdjęcia pochodzą z drugiej połowy XIX wieku, ze słynnych atelier fotograficznych, między innymi Walerego Rzewuskiego z Krakowa, czy Jana Mieczkowskiego z Warszawy. Najpóźniejsze natomiast z końca lat 30. XX wieku. Są to zarówno zdjęcia robione przez profesjonalnych fotografów, jak i amatorskie. Ukazują historię polskich ziemian i arystokratów, a jednocześnie historię polskiej fotografii z przełomu XIX i XX wieku.
Na zdjęciach pojawiają się przedstawiciele słynnych rodów arystokratycznych — Lubomirskich, Radziwiłłów, Branickich, Czartoryskich, Potockich, Zamoyskich, Tarnowskich, Sapiehów, a także członkowie licznych rodzin ziemiańskich. Ukazana została także sylwetka samego Janusza Przewłockiego.
Od lewej: Józef, Ryszard, Aleksander i Stanislaw Hoffmanowie.
Zdjęcia pochodzące z kolekcji Janusza Przewłockiego to niepowtarzalna szansa na ukazanie w sposób fascynujący świata, który już nie istnieje, bo skazany został na śmierć przez system komunistyczny. W ten sposób odcięto jedną z najważniejszych części polskiej historii, tradycji, kultury. Dzięki zdjęciom zebranym przez Janusza Przewłockiego możemy ten świat przywołać, ukazać jego koloryt obyczajowy, detale dotyczące mody, stylu życia, wystroju wnętrz, obowiązujących zwyczajów.
Trzeba podkreślić, że jest to pierwsza publikacja albumowa prezentująca szerokiemu odbiorcy tę ogromną kolekcję, o której przez lata wiedzieli wyłącznie nieliczni specjaliści. Nie była ona nigdzie pokazywana i dopiero w ubiegłym roku z inicjatywy Ośrodka KARTA miała miejsce pierwsza publiczna ekspozycja tego zbioru.
Współwydawcą albumu jest Dom spotkań z Historią.
Patronat nad albumem objęło Polskie Radio dla Zagranicy .
(p.d)
