Arabowie docierają do Europy

Gdyby nie arabskie tłumaczenia starożytnych myślicieli greckich, znaczna część naszego dziedzictwa uległaby być może bezpowrotnemu zniszczeniu.

Dorobek starożytnej kultury europejskiej zatoczył pętlę, gdy tłumaczenia dzieł naukowych na język arabski, opatrzone komentarzami, wróciły z powrotem do Europy i zostały ponownie przełożone na łacinę. Gdyby nie Arabowie prawdopodobnie nigdy nie poznalibyśmy pism antycznych uczonych i filozofów, które we wczesnym średniowieczu były niszczone przez Kościół.

Jak doszło do tego, że myśl starożytna przetrwała w kulturze arabskiej? Na ile ta spuścizna kolidowała z podstawowymi zasadami religii muzułmańskiej?  O tym wszystkim mówiły w dwójkowym "Sezonie na Dwójkę": prof. Katarzyna Pachniak i dr Paulina Lewicka z Katedry Arabistyki i Islamistyki UW.

W 711 roku berberyjski wódz Tarik wszedł na tereny Gibraltaru, rozpoczynając ponad 700-letnią obecność Arabów na europejskim kontynencie. Początkowo arabska kultura była bardzo uboga,  Półwysep Arabski w połowie VII wieku okazał się bardzo nieprzyjaznym miejscem do życia. – Tam nie dało się żyć, a co dopiero tworzyć, jedyna sztuka jaka była tam możliwa, to była kultura słowa i w tym Arabowie byli bardzo dobrzy - mówiła Katarzyna Pachniak.

Kiedy Arabowie wyszli z Półwyspu, ich kultura także zaczęła się rozwijać. Pewnym hamulcem dla jej rozwoju była instytucja Madrasu – szkoły koranicznej.  Z jednej strony – jak zwróciła uwagę Paulina Lewicka – w Koranie istnieje zapis, który mówi, że człowiek ma prawo korzystać z wiedzy, aby ułatwiać sobie życie. Z drugiej jednak strony – istniała w kulturze tendencja do odrzucania wszystkiego, co nie znajduje się w Koranie. Ten kierunek myśli zatriumfował w okresie panowania islamu i doprowadził do zahamowania wszelkich intelektualnych działalności, które nie wiązały się bezpośrednio z naukami o sztuce życia.

Zanim jednak islam ostatecznie zatriumfował, kultura arabska przeżywała swój renesans dzięki tłumaczeniom starożytnych pism naukowych i filozoficznych. Tradycyjnie największą zasługę na tym polu przypisuje się kalifowi Al-Mamun, który kazał przywozić z Bizancjum rękopisy i tłumaczyć je na język arabski. Paulina Lewicka zwróciła uwagę, że w tłumaczeniach brała udział ogromna liczba osób, był to prawdziwy ruch społeczny. Praca ta jednak była bardzo trudna, bo język arabski nie był tak abstrakcyjny jak grecki i nie obejmował większości zagadnień filozoficznych, matematycznych i astronomicznych. 

Audycję przygotowała Katarzyna Kobylecka.

Aby dowiedzieć się więcej, kliknij ikonę dźwięku, w boksie Posłuchaj po prawej stronie.

(Lm)