Niecałe dwa lata temu Katarzyna Jackowska-Enemuo przygotowała dla Radiowego Centrum Kultury Ludowej cykl spotkań z opowieściami, w których wędrowaliśmy po niewidzialnej granicy między światami – ludzkim i „tym drugim”. Między światem a zaświatem. Ta pograniczna strefa, w której niemożliwe staje się możliwym, pełna jest historii, zamieszkiwana przez istoty o dwojakiej naturze. Od zawsze była pożywką dla ludowej wyobraźni, dla wyobraźni magicznej i literackiej.
W ramach audycji przyglądaliśmy się temu miejscu i jego mieszkańcom – dziadom, płanetnikom, ptakom ognistym i innym. A w powstałych przy okazji słuchowiskach wybrzmiewały opowieści – baśni i nie-baśni…
Dziś spotykamy się z inną wersją opowieści z pogranicza światów – wersją spisaną i przepięknie zilustrowaną na kartach książki pt. „Między światem a zaświatem”. Sama autorka, Katarzyna Jackowska-Enemuo pisze o niej tak:
„Ta opowieść jest właśnie o bliskości zaświata. I nie, nie jest o duchach, zmorach, zjawach i demonach, bo nie chcę pisać bestiariusza. A poza tym zjawy, zmory i inne paskudztwa powstają głównie z naszego strachu. Według starych, bardzo starych, najstarszych opowieści zaświat wcale nie jest straszny. On zwyczajnie jest. Inny niż nasz – ludzki świat. Dlatego ta opowieść jest o bliskości zaświata i o granicach, a także o spotkaniach z nim. O miejscach i istotach, które w dawnym postrzeganiu świata były związane z obydwoma światami, strzegły przejść, umiały porozumiewać się ze światem niewidocznym, pomagały i żywym ludziom, i duszom w rozmawianiu ze sobą”.
- To jest książka dla dzieci, ale nie jest wyłącznie dla dzieci. Uważam, że dobra baśń, a takie staram się tworzyć, jest dla wszystkich – podkreśla Katarzyna Jackowska-Enemuo.
O wyjątkowej książce przybliżającej młodszym i starszym zaświat – „piątą strona świata, część rzeczywistości, którą człowiek od zawsze wyłącznie przeczuwa i której nie może dotknąć” opowiadała jej autorka – Katarzyna Jackowska-Enemuo.
- Książka wynikła bezpośrednio z tego cyklu słuchowisk. Pozbierałam wiele materiałów, by stworzyć audycje. To było fascynujące! – wyznaje Jackowska-Enemuo. – Kiedy ozmawiałysmy z Iwoną Wierzbą o pomysłach na następną książkę po „Tkaczce chmur”, powiedziałam: To! To jest naprawdę fajne! I dobre. Bo to baśnie czerpiące z tradycyjnych wątków, ale opowiedziane na nowo. Mają ten element etnograficzny, a dla wielu to nie są oczywiste rzeczy.
Historie, które z radiowego cyklu przeszły na strony książki wymagały opracowania. Sama autorka książki jest znaną opowiadaczką, mającą na swoim koncie kilka dzieł literackich…
Uważam, że dobra baśń, a takie staram się tworzyć, jest dla wszystkich. Katarzyna Jackowska-Enemuo
- Przenoszenie opowieści ustnych na papier to jeden z tematów, które ostatnio bardzo mnie zajmują. Od dwóch-trzech lat testuje to, w jaki sposób język żywej opowieści, dziejącej się między mną a drugim człowiekiem przenieść na nagranie audio, zupełnie inną materię! Musi mieć inny rytm, nie ma tam miejsca na elementy, na które mogę sobie pozwolić, opowiadając na żywo. – przyznaje autorka „Tkaczki chmur” – Tak samo jest z książką! Przełożenie żywej opowieści na język literatury pisanej to niezwykłe ćwiczenie językowe. Cały czas szukam dróg i sposobów…
Cienka, nieoczywista granica między światami stała się motywem przewodnim dla nowej książki Katarzyny Jackowskiej-Enemuo. Spośród 9 historii ujętych w słuchowiskach, opowiadaczka wybrała sześć dotyczących postaci łączących dwa światy – widzialny i niewidzialny.
- Jest tam m.in. opowieść o drzewie świata. O drzewie, które śni świat. Sen jest małą śmiercią. Ta koncepcja, że to, co jest stworzone dookoła jest starym snem, bardzo mi się podoba. Pojawiają się oczywiście dziadowie. To opowieść Piotra Makowskiego, którą opracowałam, jedyna nie mojego autorstwa. Jest Żmij, który pilnuje źródła, święty Mikołaj jako wcielenie Welesa – wilczy pasterz. Pszczoła, przewidniczka dusz. I leszy, opiekun lasu i cyklicznej przemiany – wymienia Jackowska-Enemuo.
„Między światem a zaświatem” jest w zamierzeniu pierwszą z serii książek mówiących o międzyświatowych elementach. W kolejnych znajdzie się miejsce na elementy kosmologiczne, żywioły.
Z wykształcenia etnolożka, Katarzyna Jackowska-Enemuo przyznaje, że jej „dyplomowany” zawód pomaga w czerpaniu ze sztuki opowiadania.
- Dlatego uwiodły mnie opowieści, że pozwalają mi łączyć różne dziedziny dla mnie bardzo ważne: muzykę, teatr, słowo i… wiedze antropologiczną. Bardzo mi to pomaga. Wszystkie kwerendy, poszukiwania są fascynujące! Jestem praktykiem i pasjonatką kultury tradycyjnej. A z drugiej strony widzę w niej mnóstwo anachronizmów, rzeczy, które nie przystają już do świata. Należałoby z nich zrezygnować, ale dzięki zaprzęganiu etnologii i kultury tradycyjnej do opowieści mogę wyciągać te wątki, które są piękne, mogą coś współczesnemu człowiekowi powiedzieć.
[wykorzystano materiały promocyjne książki]
Ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
- Zaprosiliśmy do Jurgowa na 8. Festiwal Siedmiu Kultur. Aby promować Spisz i jego dziedzictwo, krakowski artysta i spiski działacz – Stefan Błaszczyński, razem ze swoją rodziną postanowił cyklicznie organizować wydarzenia łączące ludność miejscową z przybyłymi gośćmi. Już w niedzielę, 2 października w Jurgowie u podnóża Tatr, odbędzie się 8. Festiwal Siedmiu Kultur. Start o godz. 17.00 na stacji narciarskiej Jurgów.
07:55 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_01-07-48-17.mp3 8. Festiwal 7 Kultur w Jurgowie na Spiszu (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Relacja z Szydłowca z finału VI Ogólnopolskiego Konkursu na Budowę Ludowych Instrumentów Muzycznych, który rozstrzygnięty został w ubiegły czwartek. Konkurs istnieje od lat 80. i obywa się cyklicznie w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu. W tym roku w jury miał zaszczyt zasiadać nasz redakcyjny kolega Kuba Borysiak, który o idee, cel i wrażenia z tegorocznego konkursu pytał Dyrektor Muzeum – dr Anetę Oborny oraz Przewodniczącą Jury – prof. dr hab. Ewa Dahlig-Turek
07:04 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_01-08-13-37.mp3 VI Ogólnopolski Konkurs Na Budowę Ludowych Instrumentów Muzycznych (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Kaja i Janusz Prusinowscy zaprosili na Festiwal Mazowsze Północne. Od poniedziałku 3 października do soboty 8 października odbywać się będzie po raz drugi Festiwal „Mazowsze Północne. Ziemia Nieznana”. Przez pięć dni muzycy i tancerze odwiedzą kilkanaście szkół i spotkają się z mieszkańcami wielu miejscowości położonych w obszarze Ziemi Zawkrzeńskiej. Czekają na nich Niedzbórz, Radzanów, Dąbrowa, Bogurzyn, Kowalewo, Morawy, Strzegowo i Mława.
07:26 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_01-08-41-12.mp3 2. Festiwal Mazowsze Północne (Dwójka/Poranek Dwójki)
- 2 odcinek cyklu „To było tak...”: Legenda o powstaniu Kaszub
- Zaprosiliśmy na wystawę fotografii Anny Kłosek „Tam była granica...” w Białostockim Ośrodku Kultury. Czy granica może być czymś innym niż symbolem, linią na mapie? Okazuje się, że granica też jest miejscem życia, codzienności i doskonale widać to na zdjęciach dokumentalistki Anny Kłosek. „Tam była granica” – to podróż-wystawa wzdłuż byłej polsko-radzieckiej granicy, istniejącej do ataku ZSSR na Polskę 17 września 1939 roku. To historia o starej polskiej granicy w nowym ukraińskim państwie. Podróż zawiodła fotografkę do małych wiosek i miasteczek dzisiejszej Ukrainy, do miejsc, gdzie urywają się drogi. Wystawę można oglądać do 6 listopada w Centrum Zamenhofa w Białymstoku.
07:49 POANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_01-09-22-05.mp3 Wystawa fotografii „Tam była granica” (Dwójka/Poranek Dwójki)
Słuchaliśmy:
7.09 Diana Baroni & Sapukai Tonada el Congo a voz y bajo para bailar cantando (4:05)
7.15 Grażyna Auguścik Orchestar Hurra Polka (4:53)
7.26 Stanislav Paluch, Vittorio Ghielmi, Il Suonore Parlante Orchestra Mozart the Gypsy & Mozart Sirba (3:41)
7:32 Antonio Valente Follias Criollas - Gallarda Napolitana Jordi Savall, La Capella Real de Catalunya, Hesperion XXI, Tembembe Ensamble Continuo (3:51)
7.38 Wernyhora Żurba (2:08)
7.45 SEKUNDa Jurgów (2:44)
7.55 Antonin Dworzak Kwintet smyczkowy op. 97 nr 3, II. Allegro vivo - Minore. Un poco meno mosso Jerusalem Quartet, Veronika Hagen (5:38)
8.02 Aleksander Dębicz Sideways Aleksander Dębicz (p) Polish Soloists (6:33)
8.08 Dziczka Ty moj Boh (2:52)
8.17 Jan Sebastian Bach Rondeau C-dur na altówke i lutnie, BWV 1025, nr 4 Nils Monkemeyer, Andreas Arend (3:19)
8.26 Camille Saint-Saens Valse nonchalante Des-dur op. 110 Bertrand Chamayou (3:54)
8:32 Janusz Prusinowski Kompania Taniec Rubina (3:38)
8.45 Kaja Prusinowska Królewna (5:02)
8.55 Pallett Waltz no. 1 (5:04)
9.08 Felix Mandelssohn Rondo capriccioso E-dur, op. 14, MWV U67, II. Presto leggiero Jan Lisiecki (4:50)
9.20 Janusz Prusinowski Trio Mazurki Kędzierskiego (5:45)
9.27 Bjorn Kare Odde, Elin Marie Christensen, Ida Malene Christensen Vals til fjells (2:59)
9.38 Louis-Claude Daquin Le Coucou Fazil Say (1:51)
9.48 Antonio Vivaldi Il Giustino, RV 717, Akt II, Scena 1, Sento in seno ch’in pioggia di lagrime (aria Anastasio) Silke Gang, Accademia Bizantina
9.53 Yann-Fanch Kamener Trio Mazurka (Cecile) (5:32)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Gość: Katarzyna Jackowska-Enemuo
Data emisji: 1.10.2022
Godzina emisji: 9.30
