Pieter Saenredam i jego ulubiony kościół

Pieter Saenredam był "portrecistą" kościelnych wnętrz, bodaj najlepszym wśród malarzy uprawiających w siedemnastowiecznej Holandii gatunek kerkinterieurs. Jego dzieła nie były architektonicznymi fantazjami, lecz co najwyżej nieco "podrasowanymi" dokumentacjami istniejących budowli. Ulubionym motywem Saenredama, podejmowanym od 1628 roku, był kościół św. Bawona w Haarlemie.

Obraz "Widok kościoła św. Bawona" Pietera Saenredama znajdujący sie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie

Foto: cyfrowe.mnw.art.pl/domena publiczna

Wnętrza tej monumentalnej późnogotyckiej świątyni, do dzisiaj górującej w pejzażu Haarlemu, artysta namalował wiele razy. Zachowało się aż 12 obrazów z widokami kościoła, ujmowanymi z różnych punktów widzenia. W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się "Widok kościoła św. Bawona" z 1635 roku. Obraz przedstawia wnętrze świątyni widoczne z kaplicy Piwowarów ku przeciwległej kaplicy Bożego Narodzenia, poprzez usytuowany pomiędzy nimi chór.

Malarz skrupulatnie odwzorowywał wybrane kadry, najpierw rysował je z natury, następnie już w pracowni przekształcał wstępny szkic w rysunek konstrukcyjny, starannie wykreślając perspektywę (i nieco idealizując prawdziwy widok). Dopiero taki skorygowany rysunek służył mu jako szablon do przeniesienia na deseczkę, na której malował. W przypadku warszawskiego obrazu zachowały się wszystkie etapy pracy, co nie jest wcale częste. Pierwszy szkic do obrazu znajduje się w Gemeente Archief w Haarlemie, a rysunek konstrukcyjny w The J. Paul Getty Museum w Los Angeles. Ich kadry są nieco większe, a na szkicu znajduje się więcej detali, które zostały później usunięte zapewne dla zharmonizowania ascetycznej kompozycji.

Kościół jest niemal pusty. Późnogotycka, pierwotnie katolicka świątynia została pozbawiona –  zgodnie z kalwińską reformą – dekoracji. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się jedynie widoczne w warszawskim obrazie organy i pozłacane stalle. Przebywające we wnętrzu postacie zajęte są codziennymi czynnościami i nie przypominają pogrążonych w modlitwie wiernych. Protestanckie kościoły, gdy nie odbywały się w nich nabożeństwa, pełniły funkcję publicznej hali, pozbawionej sacrum.

Pieter Saenredam, "Wnętrze kościoła św. Bawona w Haarlemie", 1635, Muzeum Narodowe w Warszawie

Posłuchaj

14:52 2022_02_13 14_45_01_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 Pieter Saenredam "Wnętrze kościoła św. Bawona w Haarlemie" (Jest taki obraz/Dwójka) 

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek (historyk sztuki)

Data emisji: 13.02.2022

Godzina emisji: 14.45