"Weneckie damy" i "Polowanie na lagunie" - obraz przecięty na pół

Ostatnia aktualizacja: 29.05.2022 15:00
"Gdybym ja mógł weneckie kurtyzany/Opisać, jak w podwórku witką drażnią pawia" - napisał o tym obrazie Czesław Miłosz w wierszu "Nic więcej", chociaż nie ma w nim ani podwórka, ani pawia, ani witki, ani nawet kurtyzan. Są natomiast dwie znudzone damy, najpewniej czekające na powrót polujących na lagunie mężów.
Polowanie na lagunie Vittore Carpaccio
"Polowanie na lagunie" Vittore CarpaccioFoto: Domena publiczna

Dwa rozdzielone światy

W XIX wieku te dwa światy - luksusowych kobiet z tarasu i strzelających do kormoranów mężczyzn - zostały dosłownie rozdzielone. W nieznanych okolicznościach deskę namalowaną przez Vittore Carpaccia przecięto na dwie części. Taras z damami trafił do Museo Correr w Wenecji, a polowanie na lagunie do The Getty Museum w Los Angeles. Możemy je dzisiaj zestawić jedynie za pomocą digitalnej rekonstrukcji. Wazon stojący na tarasie pozostał w Wenecji, a znajdująca się w niej lilia stała się nieco abstrakcyjnym elementem części malowidła, które trafiło do Los Angeles.

Polowanie na kormorany

Wioślarze i łucznicy polują na kormorany. Używają jednak terrakotowych kulek zamiast strzał, aby ogłuszyć ptaki i nie uszkodzić ich upierzenia. Polowanie na kormorany było uważane za szlachetną rozrywkę weneckich gentiluomini. Czekające na mężczyzn damy, w dziewiętnastowiecznej literaturze, były uważana za kurtyzany, jednak herb rodziny Torelli na wazonie oraz kilka elementów, które mogą być odczytane jako symbole czystości i wierności, raczej temu przeczą.

Cecha wspólna - wysokie buty

Wytworne arystokratki z kurtyzanami łączy jednak jeden element stroju - wysokie buty, zwane w Wenecji chopine, nosiły je bowiem zarówno dobrze urodzone damy, jak i prostytutki. Wysokie platformy miały chronić suknie przed wodą i błotem, z czasem stały się nieodzownym, modnym elementem ubioru (od XV do XVII w.). Ich wysokość podkreślała status właścicielki, najwyższe osiągały nawet 50 cm wysokości i praktycznie nie można było w nich chodzić. Kobiety w tak wysokich chopine wspierały się na ramionach swych towarzyszy lub służących. W Wenecji ograniczono przepisami wysokość platform do około 8 centymetrów, ale zakaz ten był powszechnie łamany. Wysokość zakrytych haftowanym aksamitem chopine w obrazie Carpaccia wskazywałaby, że obuta w nie kobieta mogła poruszać się samodzielnie. Holenderska projektantka Iris van Herpen wprowadziła chopine w pokazie wiosennym w 2016 roku, jednak buty te nie trafiły na ulice… .


Posłuchaj
14:59 2022_05_29 14_45_45_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 "Weneckie damy" i "Polowanie na lagunie" - obraz przecięty na pół (Jest taki obraz/Dwójka)

 

Obraz jako drzwiczki do szafki

Obraz zamówił u Vittore Carpaccia najprawdopodobniej senator Serenissimej i historyk Andrea Mocenigo, z potężnej weneckiej rodziny, która wydała wielu dożów i dostojników Republiki (jego imię i nazwisko widnieje na jednym z iluzjonistycznie malowanych listów na rewersie "Polowania na lagunie"). W gabinecie arystokraty i uczonego obraz pełnił funkcję drzwiczek, ozdobnego zamknięcia szafki. Po ich otwarciu ukazywało się trompe l'oeil - listy i notatki, rzekomo zawieszone na tasiemce. Wskazywałoby to, że obraz zamykał mebel pełniący funkcję sekretarzyka i przechowywano w nim cenne dokumenty.

Vittore Carpaccio, "Weneckie damy" (ok. 1491, Museo Correr w Wenecji) i "Polowanie na lagunie" (The Getty Museum w Los Angeles)

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 29.05.2022

Godzina emisji: 14.45