Zachwycający realizm obrazu
Każdy element w obrazie przedstawiony jest z miniaturową precyzją, w stylu, który dawnym znawcom włoskiej sztuki kojarzył się z mistrzami z Niderlandów. Na początku XVI wieku Marcantonio Michiel obszedł weneckie pałace i opisał znajdujące się w nich dzieła sztuki. W domu Antonio Pasqualino zobaczył "Św. Hieronima" i zachwycił go realizm obrazu. Napisał, że jest to dzieło któregoś z wielkich artystów z Północy - Johannesa van Eycka lub Hansa Memlinga, z adnotacją, że niektórzy myślą, iż może to być dzieło Antonella. Nie mylił się: to obraz Antonella da Messiny z 1475 roku, z czasu, gdy malarz z Sycylii przebywał w Wenecji.
Symboliczny kod obrazu i niemała rola światła
Namalował go w stylu "alla ponentina", w manierze mistrzów niderlandzkich, których Wenecjanie niezmiernie cenili za kunszt w odzwierciedlaniu rzeczywistości i opanowanie techniki olejnej. Antonello dorównał wielkim "Ponentini", jak Włosi nazywali artystów z Północy. Namalował wnętrze wielkiego kościoła z umieszczonym pośrodku gabinetem uczonego, oddając wszelkie detale i faktury ukazanych przedmiotów. Wiele z nich, podobnie jak u Niderlandczyków, buduje symboliczny kod obrazu, niemałą rolę ma w tym również światło.
Profanum codziennych zajęć
Lewa strona kościoła jest zacieniona, a prawą oświetla okno, to, z którego oglądamy scenę we wnętrzu. Po stronie cienia znajduje się kuropatwa z parapetu i kot we wnętrzu, po stronie światła natomiast paw (jako rajski ptak) i lew: czyżby więc postać Hieronima otaczało zło i cnoty? Uczony przed wejściem do swego ustronnego studiola zdjął buty: czy to też oznacza różnicę pomiędzy profanum codziennych zajęć, a sacrum pracy, jakiej się Hieronim oddaje w odosobnieniu?
Izolacja od zewnętrznego świata
Studiolo Hieronima przypomina XV-wieczne gabinety uczonych. Były wykonane z drewna i przymocowane na stałe do ścian, od podłogi oddzielała je drewniana platforma. Były zamknięte ze wszystkim stron, chroniąc uczonych przed upałem lub chłodem, ale też izolowały od zewnętrznego świata, dając skupienie i spokój. Jeden z takich gabinetów znajdował się w rezydencji Lorenza di Pierfrancesca Medici w Fiesole, który został opisany, ale więcej o ich wyglądzie gabinetów "mówią" obrazy XV-wiecznych malarzy.
14:57 2023_12_31 14_44_44_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 Antonello da Messina "Św. Hieronim w pracowni" (Jest taki obraz/Dwójka)
Łacińska wersja Biblii
Obraz Antonella jest niewielki, ma zaledwie 46 cm wysokości, pomimo tego oddaje wizję monumentalnego kościoła-Eklezji, z wyizolowanym od świata gabinetem. Powstaje w nim łacińska wersja Biblii, najważniejszy tekst zachodniego chrześcijaństwa.
Antonello da Messina, "Św. Hieronim w pracowni", ok. 1475, National Gallery, Londyn
***
Tytuł audycji: Jest taki obraz
Prowadził: Michał Montowski
Gość: dr Grażyna Bastek
Data emisji: 31.12.2023
Godz. emisji: 14.45
mo/pr/pg
