Portret bardzo ceniony przez modelkę
Jesienią 1906 roku, gdy dwudziestoczteroletni Pablo Picasso ukończył portret swej o siedem lat starszej przyjaciółki i protektorki Gertrudy Stein, zapewne ani malarz, ani modelka nie spodziewali się, że obraz stanie się w przyszłości aż tak znany. Stein bardzo ceniła portret i nie rozstała się z nim aż do śmierci w 1946 roku.
Artystyczno-literacki salon w Paryżu
Amerykańskie rodzeństwo Steinów - Leo i Gertruda oraz ich brat Michael i jego żona Sarah - byli największymi promotorami sztuki nowoczesnej na początku XX wieku w Paryżu. Paryski adres Gertrudy Rue de Fleurus 27 stał się jednym z najsłynniejszych artystycznych adresów. Gertruda Stein mieszkała tam do 1938 roku, prowadząc artystyczno-literacki salon, regularnie odwiedzany przez pisarzy, malarzy, ludzi filmu i intelektualistów z Ameryki i Europy.
Początki przyjaźni z młodym artystą
W jakich okolicznościach i kiedy Leo i Gertruda poznali Picassa, nie jest jasne. Gertruda była jednak najważniejszą protektorką i kolekcjonerką dzieł Picassa w Paryżu w pierwszych dekadach XX wieku. Picasso i jego ówczesna towarzyszka życia Fernanda zaczęli bywać na Rue de Fleurus 27. W Autobiografii Alicji B. Toklas Gertruda tak wspomina początki przyjaźni z młodym artystą:
Fernanda z Picassem przyszli na kolację. Picasso był wtedy po prostu, jak wyrażała się pewna moja serdeczna przyjaciółka z czasów szkolnych Nellie Jacott, przystojnym czyścibutem. Był chudy, ciemny, żywy z oczami jak dwa przepastne jeziora i do tego gwałtowny, chociaż nie agresywny. Siedział przy stole obok Gertrudy Stein, a ona w pewnym momencie wzięła do ręki kawałek chleba. - To, - powiedział Picasso i wyrwał jej kromkę z pasją - to jest mój kawałek. Roześmiała się, a on się zawstydził. I tak się zaczęła ich przyjaźń.
Czytaj też:
Prezent malarza dla pisarki
Portret nie został zamówiony przez Gertrudę Stein, lecz powstał najprawdopodobniej z inicjatywy samego Picassa i był prezentem malarza dla pisarki. Mógł to być gest na rzecz zawiązującej się przyjaźni, ale też świadomy krok artysty, który podarował swoje dzieło do kolekcji najbardziej wpływowych i zarazem entuzjastycznych propagatorów nowej sztuki.
Zmiana koncepcji obrazu
Sesje do portretu rozpoczęły się najprawdopodobniej we wrześniu 1905 roku. Picasso nawiązał w surowej kompozycji wizerunku Gertrudy Stein do Portretu pana Bertina Jeana-Auguste’a-Dominique’a Ingresa z 1832 roku, umieszczając monumentalną postać na zupełnie neutralnym tle. Koncepcja obrazu zmieniła się po powrocie Picassa z wakacji w Hiszpanii. Wymodelowaną twarz z pierwszej wersji zastąpiła twarz-maska. Graficzna i odmienna od bryłowatej Ingresowskiej postaci.
Droga do kubizmu
W portrecie Picassa, Gertruda Stein siedzi w fotelu w sposób dla siebie bardzo charakterystyczny, znany również z fotografii - ciało ma pochylone do przodu, a silne ręce oparte na kolanach. Do namalowania tej niezwykłej postaci Picasso zastosował proste, surowe środki. Stworzył nowoczesny portret wyjątkowej kobiety, współzawodnicząc z innymi kobiecymi portretami znajdującymi się w kolekcji Steinów, z Portretem kobiety w kapeluszu Matissa i Portetem kobiety z wachlarzem Cézanne’a. Tym płótnem wyznaczył drogę do kubizmu.
Pablo Picasso, Portret Gertrudy Stein, 1905-1906, płótno, 100 x 81 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
15:11 2023_11_26 14_45_12_PR2_Jest_taki_obraz.mp3 Pablo Picasso - "Portret Gertrudy Stein". Droga do kubizmu (Jest taki obraz/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Jest taki obraz
Prowadził: Michał Montowski
Gość: dr Grażyna Bastek
Data emisji: 26.11.2023
Godzina emisji: 14.45
mo/aw/mgc
