"Nenufary" powstawały w latach 1897-98. Żeby je malować, Claude Monet, będąc wówczas w niemłodym już wieku, skonstruował specjalne atelier oraz, co zdarza się bardzo rzadko, sam sfabrykował motyw, który miał przedstawić – mianowicie w odpowiedni sposób zaplanował i zagospodarował staw w swoim ogrodzie w Giverny. W tym niewielkim miasteczku w Górnej Normandii Monet spędził znaczną część swego życia – postanowił, że właśnie tu zmierzy się z szaleńczą, jak sam pisał, ideą od-tworzenia pewnego fragmentu przestrzeni. – Zaszył się w tym ogrodzie i tam świat jakby się dla niego zatrzymał – opowiadała w Dwójce dr Grażyna Bastek.
Étienne Clémentel, Monet w swoim ogrodzie, 1917. Źr. Wikipedia
"Podjąłem się czegoś niewykonalnego: woda z falującymi wodorostami w głębi. Cudowanie patrzeć na to, ale robienie doprowadza do szaleństwa" – pisał Monet w liście do przyjaciela. Przedstawić na płótnie ulotną chwilę, pokazać ją w pełni, zatem z wielu punktów widzenia, w różnym świetle, w różnych porach dnia – zamiary francuskiego artysty (przypomnijmy: czołowego przedstawiciela impresjonizmu) były doprawdy ambitne. – Monet malując ten cykl, myślał niejako panteistycznie, o czymś, co nie ma początku i końca – mówiła Grażyna Bastek. – To, że dzieło musi mieć wymiary, musi być ograniczone technicznie, jest aspektem czysto ludzkim.
Jeden z krytyków sztuki nazwał Muzeum Oranżerii – paryskie muzeum w parku Tuileries, w którym można obejrzeć "Nenufary" (przez swoje ogromne rozmiary wymagają one szczególnej ekspozycji) – Sekstyną impresjonizmu. Jakby na potwierdzenie, że dzieło to – rozpisane na wiele obrazów, szkiców, prób – rzeczywiście zawiera w sobie coś, co przekracza zwykłe widzenie świata, otwiera się transcendencję.
Zapraszamy do wysłuchania rozmowy, jaką z dr Grażyną Bastek przeprowadził Michał Montowski.
Ogród Moneta jest powszechnie znanym w kulturze motywem. Scena otwierająca film Woody'ego Allena "O północy w Paryżu" rozgrywa się na słynnym mostku japońskim w tym ogrodzie. W tle: zobrazowany przez malarza staw. Fot. mat. promocyjne
