Bogusław Schaeffer studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Szybko sam zaczął komponować i niedługo potem uczyć kolejnych kompozytorów. Przez całe życie konsekwentnie łączył aktywność w wielu różnych dziedzinach. Od wczesnych lat 60. udzielał się jako teoretyk i krytyk muzyczny w licznych periodykach, jednocześnie rozwijając twórczość dramatyczną i plastyczną.
Przede wszystkim muzyka
Schaeffer wychował ponad 160 uczniów, wykładając kompozycję w kilku krajach, skomponował prawie 500 utworów muzycznych, a także napisał 40 sztuk teatralnych. Wspólnym ogniwem wszystkich jego działań i ich pierwotnym źródłem jest jednak muzyka.
Nawet dramaty i grafiki Schaeffera mają bowiem ścisły związek z szeroko pojętą muzycznością. Wiele tekstów dramatycznych autora ma wręcz strukturę opartą na konstrukcji utworu muzycznego. Natomiast twórczość plastyczna to głównie impresje inspirowane muzyką. Bogusław Schaeffer jest także autorem licznych książek poświęconym kompozycji. Najsłynniejsze z nich to: "Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej", "Klasycy dodekafonii", "Wstęp do kompozycji" i najważniejsza publikacja "Introduction to composition".
Stefan Kisielewski nazwał Schaeffera ojcem nowej muzyki w Polsce. Wiele z jego utworów to bowiem kompozycje awangardowe, eksperymentujące, często sięgające do elektroniki. Schaeffer skomponował nawet pierwszy na świecie utwór napisany przy pomocy maszyny do pisania. Do najważniejszych utworów kompozytora należą m.in. "Experimenta - nomen omen", "Azione a due", "Nonet dla trzech oboistów grających", "Kesukaan", "Kwartet 2+2", "Tertium datur", "Koncert jazzowy" czy "Orchestral and electronic changes".
Dramaturg
W dramacie Schaeffer debiutował sztuką "Webern" poświęconą genialnemu kompozytorowi austriackiemu. Natomiast do najbardziej znanych i najczęściej wystawianych jego dramatów należą "Scenariusz dla nieistniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego" (1963), cykl "Audiencje" (1964), "Kwartet dla czterech aktorów" (1966), "Kaczo" (1987), "Próby" (1989), "Tutam" (1991) czy "Gdyby" (1993).
Pierwszymi "aktorami instrumentalnymi" zostali Mikołaj Grabowski, Jan Peszek i Andrzej Kierc. Sam Mikołaj Grabowski wielokrotnie reżyserował sztuki Schaeffera. Do najsłynniejszych jego wystawień należy "Kwartet dla czterech aktorów" (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 1982), w którym Mikołaj Grabowski nie tylko reżyseruje, ale i występuje, towarzyszą mu natomiast: brat, Andrzej Grabowski, a także Jan Peszek i Jan Frycz. Wszyscy oni dają popis wspaniałego aktorstwa.
- Jego dramaturgia jest na styku muzyki, literatury i plastyki. To się wyczuwa – mówił Mikołaj Grabowski w audycji Adama Rozlocha w Polskim Radiu w 2010 roku. – Schaeffer zwalczał w swoich dramatach najprostsze związki przyczynowo - skutkowe i to fantastyczne – dodawał reżyser.
Era Schaeffera
Bogusławowi Schaefferowi poświęcony jest odbywający się od 2008 roku coroczny festiwal Era Schaeffera w Warszawie, którego celem jest uczczenie oraz propagowanie dorobku muzycznego i dramaturgicznego artysty.
Szef festiwalu Marek Frąckowiak w ten sposób mówił o wybitnym artyście:
- Schaeffer jest Leonardem da Vinci XX wieku, a jego nazwisko w encyklopediach muzyki pojawia się tak samo często, a może i częściej niż Krzysztofa Pendereckiego – mówił aktor w audycji Adama Rozlocha w Polskim Radiu w 2010 roku.
22:53 bogusław schaeffer___2816_10_i_tr_0-0_99926007a908bdf[00].mp3 "Bogusław Schaeffer". Audycja Adama Rozlacha z cyklu "Spotkanie z mistrzami". (PR, 22.09.2010)
Bogusław Schaeffer zmarł 1 lipca 2019 roku w Salzburgu, gdzie przez lata był wykładowcą.
Źródło: Polskie Radio/az
