O kroncongu opowiadał gość piątkowych Źródeł, a był nim Dawid Martin – etnomuzykolog związany z Uniwersytetem Warszawskim i kierownik jedynego w Polsce zespołu gamelanowego, czyli Warsaw Gamelan Group:
- Oczywiście gamelan był przez długi czas w spectrum uwagi badaczy europejskich, zajmujących się kulturą Indonezji. Ci badacze po macoszemu tratowali kroncong, uznając go za wpływ muzyki popularnej i widzieli w nim formę degeneracji… To, co wyróżnia kroncong na tle innych gatunków indonezyjskich to europejskie instrumentarium. Sama geneza muzyki kroncong wiąże się z portugalsko-holenderską rywalizacją na terenach Azji Południowowschodniej. Te dwa morskie imperia walczyły o monopol w handlu przyprawami… – tłumaczył nasz gość.
Niewątpliwy wpływ na rozwój kroncong mieli portugalscy emigranci, osiedleni na terenie dzisiejszej Dżakarty. Do przełomu wieków XIX i XX portugalska osada była dość zamkniętym obszarem, później zainteresowali się nią tzw. indos – metysie z sąsiednej dzielnicy. Gitary kroncong stały się atrybutem bwaya kroncong, co w wolnym tłumaczeniu przełożyć możemy na ulicznych muzykantów-kobieciarzy. To oni spopularyzowali kroncong, choć nie mieli zbyt dobrej opinii. Gazety holenderskie z przełomu wieków wspominały o tej (prawdopodobnie) pierwszej subkulturze głównie w kontekście wykroczeń – zakłócania ciszy nocnej, kontaktach z miejscowym półświatkiem.
- Kroncong był muzyką ulicy i muzyką nocy. Bwaya kroncong pojawili się na ulicach po zmroku, grając przede wszystkim w okolicach bazarów nocnych – wspominał Dawid Martin.
Bwaya śpiewali przede wszystkim improwizowaną poezję malajską (pantun), nie znajdowało się w niej zbyt wiele nostalgii kojarzonej z najbardziej popularnym dziś koncong asli. Teksty były żartobliwe, sprośne, wulgarnie mówiące o męsko-damskich relacjach.
- Co ciekawe, na początkach XX wieku na owych nocnych bazarach orhganizowano „bitwy” kroncong, przypominające dzisiejsze bitwy hip-hopowe. W szranki stawały dwa zespoły i każdy z nich improwizował pantun
Po II wojnie światowej nastąpiła „gamelanizacja” kroncongu, włączając w kroncong muzykę gamelanową (kroncong java). 1934 r. zaczęło nadawać Radio Nirom. Dzięki falom etedru do Indonezji zaczęły docierać melodie z Zachodu. Nie minęło wiele czasu a pojawiły się podgatunki w stylu: rumba kroncong, tango kroncong etc. Orkieestry kroncong rozrastały się wówczas do niebotycznych, bigbandowych rozmiarów, a muzycy czerpali garściami z zachodnich inspiracji.
Zdecydowanie najpopularniejszym odłamem kroncongu jest kroncong asli – muzyka dość melancholijna, nostalgiczna, odnosząca się do tęsknoty za domem, ukochaną osobą.
Jaką rolę odegrał kroncong w powojennej Indonezji? Dlaczego hymn Malezji oparty jest na melodii jednego z przebojów tego gatunku? Co wspólnego z kroncongiem mieli Violetta Villas i Janusz Gniatkowski…? Odpowiedzi – w audycji!
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Krzysztof Dziuba
Data emisji: 26.08.2022
Godzina emisji: 15.15
