Przed nami rozmowa z Henrykiem Chruścielem i Zofią Sokół. Kapela powstała w 1993 r. z inicjatywy klarnecisty Henryka Chruściela, który do dnia dzisiejszego jest jej kierownikiem. Kilku zapaleńców, miłośników muzyki ludowej z okolic Przeworska, postanowiło spróbować ocalić najpiękniejsze melodie taneczne i rozmaite pieśni, które towarzyszyły życiu ich dziadków i przekazać tę spuściznę następnym pokoleniom. Szczególnie zasłużonym w tym dziele jest Henryk Chruściel, który przez lata spotykał się z starszymi mieszkańcami okolic Gniewczyny i Przeworska, śpiewakami czy muzykantami i od nich nagrywał melodie oraz pieśni, które stanowią dziś najcenniejszy repertuar kapeli. Wzbogacił ją również melodiami zapamiętanymi z dzieciństwa. Pochodzi z rodziny o tradycjach muzycznych - jeszcze przed I wojną światową funkcjonowała w Przeworsku słynna kapela Chruścielów. Zmieniając swój skład osobowy działała ona do lat 60. XX w. To w ich wykonaniu mógł usłyszeć najpiękniejsze melodie przeworskie, które mogli właściwie wykonać tylko mistrzowie mający nienaganną technikę gry na poszczególnych instrumentach: skrzypcach, cymbałach, klarnecie i kontrabasie. Takie właśnie utwory stanowią trzon repertuaru omawianej kapeli.
Kapela Ludowa z Gniewczyny Łańcuckiej – jedna z nielicznych tradycyjnych kapel ludowych muzykujących w regionie przeworskim. Funkcjonuje od 1993 r. w składzie instrumentalnym lub z udziałem solistów. Chroni i popularyzuje materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe.
Gniewczyna Łańcucka to miejscowość położona w pobliżu Przeworska, na terenie zajmowanym przez grupę etnograficzną Rzeszowiaków. Pierwszy raz odrębność kulturową ludności mieszkającej na wspomnianym obszarze zauważył Jan Stanisław Bystroń, który w przeprowadzonym w latach 20. XX w. podziale etnograficznym ziem Polski, nazwał ich „Rzeszowiakami” (od nazwy miasta – centrum okolicy). Według Bystronia jest to wtórna (w przeciwieństwie do pierwotnych, plemiennych) grupa etnograficzna, zaliczana do grup kresowych wschodniego pogranicza Polski, zajmująca tereny skupione wokół trzech dużych miast: Rzeszowa, Łańcuta i Przeworska. Od ich nazw pochodzą określenia subregionów na wspomnianym terytorium: rzeszowski, łańcucki i przeworski, o czym pisał już w końcu XIX w. Aleksander Saloni.
Odmienność kulturowa Rzeszowiaków kształtowała się w wielowiekowym procesie przemian historycznych i społecznych. Całe terytorium, począwszy od wczesnego średniowiecza, będąc spornym terenem granicznym między Polską i Rusią Czerwoną, podlegało penetracji ludności napływającej tu zarówno z zachodu jak i ze wschodu. Ważny wpływ na kulturę Rzeszowiaków, zwłaszcza z okolic Łańcuta i Przeworska, mieli osadnicy niemieccy, zwani tu Głuchoniemcami, który zaczęli osiedlać się na wskazanym terenie już w 1. poł. XIV w. Ważnym elementem kształtującym kulturę Rzeszowiaków było również geopolityczne położenie ziem, które zasiedlali. W ich granicach krzyżowały się ważne, jeszcze średniowieczne szlaki komunikacyjne i handlowe, prowadzące z zachodu na wschód: ze Śląska przez Kraków, Rzeszów, Lwów nad Morze Czarne i z północy na południe: z Sandomierza przez kotliny karpackie na Słowację i Węgry [mat. NIKiDW]
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadziła: Magdalena Tejchma
Data emisji: 26.09.2024
Godzina emisji: 12.00
mg
