Rewolucja 1905 roku - okres zapomniany w naszej historii?

W styczniu 1905 roku rozpoczęła się rewolucja, która wstrząsnęła miastami Królestwa Polskiego, w tym Warszawą. Wydarzenia dwuletniego okresu, w dłuższej perspektywie, przyczyniły się do odzyskania przez nasz kraj niepodległości, w 1918 roku. 

Stanisław Masłowski, Świt 1906 (Wiosna 1905). Zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie.

Foto: Zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie

Wydarzenia 1905 roku były bezpośrednio istotne dla historii Polski. Zryw zapoczątkowany w Rosji odegrał ważną rolę w dążeniu do niepodległości naszego kraju. O tym dlaczego ten okres historii nie jest tak mocno zakorzeniony w naszej świadomości historycznej rozmawialiśmy z profesorem Piotrem Szlantą, historykiem i politologiem.

Posłuchaj

19:29 w2 2025_01_10-17-11-59.mp3 Rewolucja 1905 roku - okres zapomniany w naszej historii? (Wybieram Dwójkę)

 

Rewolucja 1905- 1907

W styczniu 1905 roku rozpoczęła się rewolucja, która wstrząsnęła miastami Królestwa Polskiego, w tym Warszawą. - Nie są to wydarzenia specjalnie celebrowane. Wydaje mi się, ze jedyna jak do tej pory, nowa publikacja to książka wydana w 1968 roku - zaznaczył gość Dwójki.

Zryw społeczno- narodowy

Rewolucja 1905 roku była zrywem o podłożu społecznym i narodowym. Podjęte działania skierowano przeciwko absolutyzmowi carskiemu oraz uciskowi obszarników i przemysłowców. Za początek rewolucji uważa się tzw. krwawą niedzielę.

- Pamięć o rewolucji 1905- 1907, która przyczyniła się do umasowienia polityki i masowego wkroczenia klasy robotniczej na scenę polityczną, jest znacznie mniejsza niż ta o powstaniach narodowych XIX wieku czy polskim czynie zbrojnym okresu I wojny światowej - zaznaczył profesor Szlanta. 

Demonstracje i strajki w Królestwie Polskim

Polska Partia Socjalistyczna - największa organizacja socjalistyczna na ziemiach polskich - w maju 1904 roku powołała Organizację Bojową. Uaktywniły się też inne siły polityczne, w łączności z rosyjskimi konspiratorami. W Białymstoku oraz na placu Grzybowskim w Warszawie policja carska rozpędziła demonstracje odbywające się pod hasłem: "PPS: Precz z wojną i caratem! Niech żyje wolny lud polski". Sytuacja w zaborze rosyjskim zaostrzyła się jednak w styczniową krwawą niedzielę.

Strajki ekonomiczno- polityczne 

W Kongresówce rewolucja rozpoczęła się styczniowo-lutowym powszechnym strajkiem ekonomiczno-politycznym. W kolejnych zakładach przemysłowych przewodziły: PPS i Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. Zaprotestowali także nauczyciele, np. we wsi Pilaszków pod Łowiczem, domagając się nauczania w języku polskim.

Pod koniec 1905 roku punktem szczytowym walk, także w Królestwie, był powszechny strajk ogólnorosyjski, który wymusił obietnicę nadania konstytucji i na krótko stworzył przestrzeń wolnego słowa.

***

Rozmowa: Jakub Kukla

Gość: prof. Piotr Szlanta (historyk i politolog, Uniwersytet Warszawski)

Data emisji: 10.01.2025

Godzina emisji: 17.10

Materiał wyemitowano w audycji Wybieram Dwójkę.

PR Historia/zch