Na wystawie czasowej „Afrotopie”, zwiedzający spojrzą na współczesny obraz Afryki przez obiektywy 18 artystek i artystów pochodzących z kontynentu. Prace na wystawie „Afrotopie” to w znacznej części fotografie artystyczne, operujące metaforą i posługujące się stylizacją. Poruszają problemy ewoluującej wrażliwości wizualnej czy stosunku do własnych zwyczajów, duchowości i praktyk kulturowych. Opowiadają także o trudach kształtowania tożsamości genderowej, paradoksach współczesnego kapitalizmu i relacjach z naturą w obliczu katastrofy klimatycznej.
Poza wysokim walorem artystycznym fotografii, celem wystawy „Afrotopie” jest „oddanie głosu” afrykańskim artystkom i artystom. Ich prace znacznie różnią się od stereotypowych wizualnych skojarzeń na temat kontynentu, które często skupiają się na dwóch sprzecznych obrazach: Afryka przedstawiana jest jako egzotyczna, malownicza kraina lub skrajnie inaczej – jako miejsce skazane na nędzę, wojny i głód. To skojarzenia nabyte m.in. przez fotografie wykonane przez przybyszy z zewnątrz; ludzi odwiedzających kontynent.
Fotografie na wystawie „Afrotopie” pokazują podmiotowość i wolną od egzotyzacji współczesność mieszkańców Afryki. Przełamują stereotypy i przypominają, że „Afryka to nie państwo”, lecz miejsce wielu kultur, historii, tradycji i społeczności. Wiele wyzwań, przed którymi stoją mieszkańcy tego kontynentu, nie różni się znacząco od tych, przed którymi stoi reszta świata.
Za wystawę odpowiada zespół kuratorski w składzie: Amy N. Muhoro, Malaika Nabilla i Witek Orski.
Amy N. Muhoro jest kenijską artystką multidyscyplinarną, badaczką i kuratorką. W swojej
twórczości skupia się na przecięciach historii i kultury. Jej prace były wystawiane m.in. w Creatives
Garage Arts Trust i Goethe Institut (Nairobi) czy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Warszawa).
Malaika Nabila jest pochodzącą z Togo artystą wizualną, autorką projektów kulturalnych i
kuratorką wystaw. Brała udział w organizacji festiwali i rezydencji w Lomé (Togo) i w Lagos (Nigeria).
Witek Orski to z kolei polski artysta wizualny, fotograf, kurator, a także autor zdjęć, instalacji
i obiektów. Wykłada w Szkole Filmowej w Łodzi.
„Wbrew stereotypom. Program Państwowego Muzeum Etnograficznego”
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie w 2025 roku przygotowało program, w skład
którego wchodzą „Interwencje” na wystawie stałej „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi” oraz
dwie wystawy czasowe – „Afrotopie” i „Wybielanie”. Program stworzony został we współpracy z
mieszkańcami Afryki oraz Afrykankami i Afrykanami żyjącymi w Warszawie – z osobami
zainteresowanymi tym, jak Afryka może być reprezentowana w Państwowym Muzeum
Etnograficznym.
Taki program wystaw czasowych wynika z krytycznej refleksji nad reprezentowaniem dziedzictwa
kulturowego Afryki na wystawach. Punktem wyjścia były dyskusje z publicznością na temat
wystawy „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi”, zawierającej problematyczne i kontrowersyjne
treści.
Kolejnym elementem programu będzie wystawa czasowa „Wybielanie”, która otworzy się 2
kwietna. Ekspozycja będzie autokrytyczną refleksją Muzeum, którego historia od samego początku
skupiona jest wokół kolekcji obiektów z Afryki. Spojrzenie na historię instytucji, jej kolekcję oraz
archiwa fotograficzne może pozwolić dostrzec konteksty, w których „kolonialna niewinność” Polski
nie jawi się nam już tak jednoznacznie. Wystawa zaprezentuje, jak instytucje muzealne i fotografia
w tej części Europy uczestniczyły w wytwarzaniu stereotypów na temat Afryki i jej mieszkańców. [mat. prasowe]
1 marca w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie otwarta zostanie wystawa "Afrotopie". O spojrzeniu "wbrew stereotypom" i pomysłami na rozliczenie się z kolonialną przeszłością opowiadała gościni Poranka - dr Magdalena Wróblewska, dyrektorka PME.
Rozliczyć się z kolonialną przeszłością
Kilka dni temu ogłoszono, że Holandia zwróci Nigerii ponad 100 brązów z Beninu, przejętych w czasach kolonialnych.
Brązy Beninu to kolekcja tysięcy tablic i rzeźb (XIV-XVI w.), które zdobiły pałac królewski Królestwa Beninu. W XIX wieku brytyjscy żołnierze zrabowali Brązy Beninu, 200 z nich przejęło British Museum, pozostałe trafiły do wielu europejskich instytucji
Restytucja Brązów Beninu jest wyrazem zmian w podejściu zachodnich rządów do sporów o własność obiektów przejętych w okresie kolonializmu.
Warto zaznaczyć, że warszawskie Muzeum Etnograficzne bierze udział w badaniach nad brązami z Beninu znajdujących się w jego kolekcji - sprawdzana jest autentyczność obiektów. Ponadto zbiory umieszczone są w Inwentarzach online prezentujących Brązy Beninu rozsiane po świecie.
- Restytucja to tylko jedna z dróg rozliczenia się z kolonialną przeszłością - wskazuje dr Wróblewska. - Ta kolonialna przeszłość dotyka w sposób bardziej oczywisty muzea zachodnie, jak choćby British Muzeum, muzea w Holandii. Natomiast w Europie Środkowo-Wschodniej zaczynamy je dostrzegać, gdy przyglądamy się muzealnym narracjom. Właśnie te narracje są w naszym Muzeum Etnograficznym przedmiotem szczególnej uwagi.
Wbrew stereotypom
Jak zaznacza dyrektorka PME, z uwagi na uwarunkowania historyczno-polityczne studia afrykanistyczne w Polsce nie były dobrze rozwinięte.
- XIX-wieczna etnografia w Polsce rozwijała się w kierunku budowania podmiotowości i świadomości narodowej. Dlatego powielane w niej były stereotypy zapożyczone z Zachodu. Niestety, mają miejsce także na naszej wystawie "Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi". W tej niewielkiej przestrzeni wystawowej stereotyp pojawia się miedzy innymi dlatego, że mamy za mało miejsca, by złożoność spraw wyjaśnić naszym zwiedzającym.
W 2023 roku Muzeum rozpoczęło konsultacje z aktywistami afrykańskiej podmiotowości. Zaowocowały one interwencją w wystawę "Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi".
Osoby recenzujące nasze wystawy jako najważniejsze wskazały kwestie związane z odpowiednią
reprezentacją, rzetelną wiedzą i opisem ekspozycji. Pierwszym efektem tych spotkań i dyskusji są
„Interwencje”. Zespół muzealny we współpracy z osobami zainteresowanymi wystawą „Afrykańskie
wyprawy, azjatyckie drogi” opracował dodatkowe treści, dzięki którym narracja wystawy zostanie
zaktualizowana zgodnie z nową wiedzą i perspektywami teoretycznymi, między innymi muzeologii
dekolonialnej i naprawczej.
Afrotopie. Afryka od wewnątrz
W celu stworzenia wystawy "Afrotopie" muzeum podjęło współpracę z Fundacją Sztuk Wizualnych (organizator Miesiąca Fotografii w Krakowie). Celem było ukazanie współczesnej fotograficznej sztuki afrykańskiej oraz Afryki (przede wszystkim subsaharyjskiej) oczami jej mieszkańców.
- Zależało nam na tym, by pokazać zdjęcia inne od tych stereotypowych, jak piękna, dzika przyroda czy reporterskie zdjęcia wojenne, ukazujące nędzę. Ci, którzy mogli już zobaczyć fotografie, podkreślają, że niektóre z nich w ogóle nie rozpoznają na nich Afryki. To nie tylko niezgoda ze stereotypem. Na tych zdjęciach ukazane są problemy dobrze znane na naszym kontynencie. jak choćby ekologia, prawa człowieka, swobody obywatelskie.
Ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
- 7.50 Historię Polskiego Folku wg Wojciecha Ossowskiego
- 8.15 Podróżnik Bartłomiej Kafta opowie, czym jest Kurantovanje
- 8.30 rozmowę Hanny Szczęśniak z Pawłem Szamburskim
- 8.45 kolejny odcinek cyklu Aleksandry Stec - Nasze Niematerialne
- 9.10 zaproszenie do Zakopanego na 40. Urodziny teatru Witkacy oraz 140. rocznicę urodzin Witkiewicza (więcej w audycji Dwójka na miejscu)
Słuchaliśmy
7.09 Antonio Vivaldi I koncert na klarnet i orkiestrę B-dur, III. Molto Allegro, Martin Frost Concerto Köln (3:00)
7.14 Raphael Rogiński Przejście karpackie (4:22)
7.26 Transatlantyk Płyniemy (z Polski C) (3:21)
7.31 Meredith Monk Ellis Island (3:00)
7.35 John Dowland Lachrimae Antiquae Signum Saxophone Quartet (3:41)
7.43 Józef Haydn Koncert skrzypcowy C-dur, Hob. VIIa, II. Adagio Amandine Beyer, Gli Incogniti (4:08)
7.53 Ahmad Al Khatib, Yousesef Hbeisch Emmene-moi (7:19)
8.02. Johannes Brahms, Sonata skrzypcowa nr 1 G-dur cz III 9:01
Yuuko Shiokawa (viol) + Andras Schiff (p)
8.09 Vitamin String Quartet Thank u, next (3:27)
8.21 Tuleje Dziczka (2:53)
8.25 Jean-Philippe Rameau Les tendres plaintes Vikingur Olafsson (2:35)
8.29 BASTARDA Katarina Aleksic Branislava Podrumac Love (3:54)
8.42 Marin Marais Suita d-moll, VII. Sarabande grave Jean-Guihen Queyras, Alexandre Tharaud (2:34)
8.54 Ana Moura Ninharia (4:17)
9.08 Trebunie-Tutki Kiedy góry wołają (3:04)
9.20 Orkiestra Galicja Kołomyjki Pawło Humeniuka (4:36)
9.26 3MA Moustique (4:03)
9.40 Boubacar Traore Samba (1:56)
9.52 Houria Aichi & L'Hijâz'Car Melancolie (5:58)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Gościni: Magdalena Wróblewska (Państwowe Muzeum Etnograficzne)
Data emisji: 22.02.2025
Godzina emisji: 9.30
