Po wielu dekadach nieobecności w amerykańskich badaniach literaturoznawczych, literatury mniejszości coraz bardziej zyskują na znaczeniu. Mniejszość latynoska to obecnie największa grupa etniczna w USA, stanowiąca jedną piątą ogółu populacji kraju, nic zatem dziwnego, że jej historia i kultura zaczęły być dostrzegane przez badaczy. Ma to też szczególne znaczenie w kontekście dyskusji o imigracji i nacjonalizmie.
„Chicanas – pisarki pochodzenia meksykańskiego” – kolejny tom z serii „Mistrzowie literatury amerykańskiej” – wpisuje się znakomicie w aktualny dyskurs naukowy i społeczny. Zaprezentowano w nim biografie i twórczość pierwszego pokolenia meksykańskich autorek: Any Castillo, Sandry Cisneros, Cherrie Moragi i Carli Trujillo, a także młodszej od nich Reyny Grande. Wszystkie pisarki łączy perspektywa feministyczna, tematyka przekraczania granic (zarówno fizycznych, jak i symbolicznych) oraz kwestie wynikające z przynależności do diaspory meksykańsko-amerykańskiej w USA. Dorobek pisarek stanowi ważny wkład we współczesną literaturę amerykańską.
W Poranku Dwójki o literaturze mniejszościowej i meksykańskich pisarkach opowiadają współautorki książki „Chicanas…”: dr Ewa Antoszek z Katedry Anglistyki i Amerykanistyki Instytutu Językoznawstwa i Literaturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i dr hab. Grażyna Zygadło, prof. z Katedry Amerykanistyki i Mass Mediów przy Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego.
Kim są chicanas?
Chicano (w wersji żeńskiej: chicanas) to największa grupa w ramach mniejszości latynoskiej w Stanach Zjednoczonych. Latynosi obecnie są największą grupą etniczną w Stanach Zjednoczonych – stanowią prawie 20% ogółu społeczeństwa. Natomiast chicanos to ok. 60%.
Definicja nie jest jednoznaczna, ale możemy przyjąć, że to ludność pochodzenia meksykańskiego. To, co jest w tej kulturze najistotniejsze, to jest to takie mieszane pochodzenie i element rdzennej kultury, czyli pochodzenie od Azteków. Dodatkowo używanie spanglish, czyli mieszanki hiszpańskiego i angielskiego.
Niepewna jest etymologia terminu chicano, być może wziął się od nieprawidłowej wymowy mexicano (meczikano). Z początku określenie było negatywne – odnosiło się do taniej napływowej siły roboczej z Meksyku. W latach 60. podczas walk o prawa obywatelskie różnych grup mniejszościowych w USA mniejszość meksykańska przejęła ten termin i stworzyła z niego wizytówkę swojej tożsamości etnicznej.
Pisarki chicanas
Omawiane w książce pisarki – poza kulturą chicanas – łączy pokolenie – zdecydowana większość urodziła się w latach 50. XX w. a szczyt sławy przypada na lata 80. i 90.
- To pierwsze pokolenie, które otworzyło drzwi obecnym, młodym pisarkom chicanas. Bo ta literatura bardzo prężnie się rozwija – mówiła prof. Zygadło.
Autorki chicanas piszą m.in. o pograniczu, figurze nieobecnego ojca, relacjach między kobietami, mężczyznach ze swojego punktu widzenia. Kolejne pokolenia pisarek inspirują się tematami poruszanymi przez swoje poprzedniczki i – często – rozliczają się z nimi. Pojawiają się także nowe typy opowieści, jak choćby fikcja skierowana do młodzieży, na światło dzienne wychodzi także seksualność.
Literatura chicanas a literatura amerykańska
- Literatura chicanas to literatura amerykańska tak naprawdę. Bo jak definiujemy literaturę amerykańską? Czy to tylko „uznane nazwiska z kanonu”? Literatura amerykańska jest tak specyficzna właśnie przez swoją różnorodność przez to, że jest tak wiele różnych grup etnicznych w USA – podkreślała nasza rozmówczyni. – W latach 60., tak samo jak literatura kobiet, zaczęła się przebijać do głównego dyskursu. Związane to jest z drugą falą feminizmu, natomiast wydaje mi się, że ta literatura chicanas jest jak najbardziej literaturą amerykańską, tylko ona po prostu podejmuje troszeczkę inne tematy.
Ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
- Kalendarium: 8 marca to oczywiście Międzynarodowy Dzień Kobiet, a także Międzynarodowy Dzień Praw Kobiet! Wszystkim świętującym życzymy zatem miłości, równości i spełnienia ich najskrytszych marzeń. 8 marca 77 lat temu w Łodzi utworzono Państwową Wyższą Szkołę Filmową, Telewizyjną i Teatralną, popularną „Filmówkę”. Co poza tym? Kartki w kalendarzu wertuje dla nas Maria Czok.
04:48 _PR2 (mp3) 2025_03_08-07-19-17.mp3 Kalendarium 8.03.2025 (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Historia Polskiego Folku wg Wojciecha Ossowskiego. I w Historii Polskiego Folku panie mają swoje zasługi, o których Wojciech Ossowski może opowiadać bez końca. Wiele ma też wspomnień związanych z folkowymi wokalistkami czy instrumentalistkami, i jednym z nich chciałby podzielić się właśnie dziś.
- O wystawie „Kobieta Zdziczała” w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem jej kuratorka Zofia Radwańska opowiada Monice Gigier. Równo sto lat temu w zakopiańskim pensjonacie Kresy odbył się bal „futurystyczno-formistyczo-kostiumowo-maskowo-magiczny”. Większość gości stanowiły kobiety, które kryły się pod fantazyjnymi maskami. Wydarzenie wieńczył pokaz pantomimy Rity Sacchetto. W karnawale zamiana w inną postać lub zwierzę była "naturalna". Można było "zdziczeć” – zapomnieć się w tańcu i zabawie. Wydarzenie i - być może - obecne na nim artystki 20-lecia międzywojennego zainspirowały artystkę żyjącą wiek później do zadania sobie pytania "czy zdziczenie trzeba traktować jako negatywny proces?". Odpowiedzi Katarzyna Depta-Garapich udziela poprzez minimalistyczną, konceptualną wystawę "Kobieta zdziczała". W Willi Oksza w Zakopanem do 25 maja br. mają Państwo okazję osobiście sprawdzić, jak "zdziczeć" i wyrwać się spod norm cywilizacji.
07:40 _PR2 (mp3) 2025_03_08-08-17-06.mp3 Wystawa Katarzyny Depty-Garapich "Kobieta Zdziczała" w Muzeum Tatrzańskim (Dwójka/Poranek Dwójki)
- W tym roku przyznanie nagrody im. Oskara Kolberga odbędzie się po raz 50.! Nabór wniosków na Nagrody zapowiadają Piotr Zembroń z Narodowego Instytutu Muzyki i Tańca - producenta Gali Nagrody im. Oskara Kolberga - i Dorota Ząbkowska - radca ds. ochrony i rozwoju twórczości ludowej w Departamencie Narodowych Instytucji Kultury MKiDN.
11:08 _PR2 (mp3) 2025_03_08-08-36-37.mp3 Nagroda im. Oskara Kolberga w tym roku po raz 50.! Trwa nabór wniosków (Dwójka/Poranek Dwójki)
- W piątek, 7 marca, premierę miał nowy album Hajda Bandy „Niepraudzivaya”. O płycie rozmawiamy z członkiniami bandy – Darią Butskayą i Niką Jurczuk. „To kolejny etap dla zespołu, poszliśmy w nieco inną drogę, a muzyka jest bardziej różnorodna. To płyta lawirująca między utworami do zadumy, a bardzo tanecznymi, jeszcze szybszymi od tych z poprzedniej płyty”.
10:07 _PR2 (mp3) 2025_03_08-09-13-47.mp3 Hajda Banda i nowy album "Niepraudzivaya" (Dwójka/Poranek Dwójki)
Słuchaliśmy:
7.07 Sutari Kobierzec (5:06)
7.14 Hajda Banda Vierba (4:04)(płyta poranka)
7.23 Regina Carter Georgia on My Mind (4:05)
7.28 Maria Szymanowska, Anna Ciborowska Nokturn B-dur (5:36)
7.35 Dziczka Isuse mój prelubeznyj (3:27)
7.43 VOCES8, Royal Philharmonic Orchestra Hope is the Thing with Feathers (4:46)
7.54 Taylor Eigsti, Becca Stevens Look Around You (4:08)
8.07 Wolfgang Amadeusz Mozart Serenada D-dur nr 7 K. 250 /VII. Menuetto - Trios I & II/, wyk. Kameralna Orkiestra w Monachium, Enrico Onofri (5:59)
8.13 Kapela Hanki Wójciak Znachorka (3:06)
8.22 Tęgie Chłopy A wiedziałaś dziewczyno (2:20)
8.26 Grażyna Bacewicz, Maria Du Toit, Vera Kooper Kaprys polski na klarnet i fortepian (2:32)
8.31 Hajda Banda Niepraudzivaya kalina (5:15)
8.44 Apolonia Nowak, Ars Nova Kadzidlańskim boru (3:15)
8.53 Dagadana Siałem proso na zagonie (6:00)
9.08 Chłopcy Kontra Basia Zalecanki (4:08)
9.22 Hajda Banda Od Słowika (3:28) (płyta poranka)
9.28 Lila Downs Naila (3:11)
9.40 Binni Gula’za Ra Bacheeza (3:08)
9.49 Natalia Lafourcade Tu Si Sabes Quererme (4:27)
9.54 Angelique Kidjo, Trilok Gurtu African Fantasy (4:04)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadziła: Aleksandra Stec
Data emisji: 8.03.2025
Godzina emisji: 9.30
