Jest to jedno z nielicznych, albo jedyne takie nabożeństwo, które przyjęło się wśród ludu i wiernych. Odprawiano je nie tylko w kościołach, ale na wsiach przy krzyżach i kapliczkach, często bez udziału duchownego. Jednocześnie jest zwyczajem i formą pobożności bardzo silnie protegowaną i zalecaną przez kościół i duchowieństwo. W kościelnym roku liturgicznym miesiąc maj jest miesiącem poświęconym szczególnej czci do Matki Bożej. Ten maryjny wymiar jest szczególnie widoczny w polskiej pobożności ludowej. Można zacytować papieża Jana Pawła II, który tego rodzaju pobożność ludową określił jako "skupiającą w sobie elementy kultury określonego środowiska i uzewnętrzniającą i pobudzającą wrażliwość uczestników".
- Udział ludzi w nabożeństwach wynikał z ich autentycznego pragnienia. Rzeczywiście, ta modlitwa jest śpiewem, jest szczera, autentyczna i wynikająca z głębokiej potrzeby i uwrażliwienia uczestników na tą pobożność maryjną - tłumaczył dr Jacek Jackowski. – Zwyczaj wziął się z kościoła, natomiast wyjście z modlitwą z kościoła ma kilka poziomów konstytuowania się tej pobożności ludowej. Poziom pierwszy to dom rodzinny i rodzina. Drugim poziomem była gromada, społeczność parafialna i tutaj umiejscowiłbym tę przestrzeń, gdzie odbywają się nabożeństwa majowe.
Często w terminologii ludowej krzyże przydrożne były nazywane "bożą męką" i były kojarzone z cierpieniem Chrystusa. Kapliczki i krzyże miały znaczenie topograficzne, zazwyczaj stały na skraju wioski. Kapliczki nie były częścią świątyni, ale były równie ważne. Tam, gdzie do świątyni było daleko, upowszechnił się zwyczaj organizowania śpiewów przy kapliczce.
Majowe nabożeństwo Matki Bożej zostało zapoczątkowane w stolicy apostolskiej w Rzymie w XVIII wieku. - Pierwsze świadectwa o maju poświęconym Matce Bożej pochodzą już z końca XVI wieku. Natomiast omawiane nabożeństwo, którego kolebką były Włochy upowszechniło się na przełomie XVIII i XIX wieku w krajach Europy, m.in.: w Hiszpanii, Francji, Niemczech czy Austrii. W Polsce zajęło zaś bardzo szczególne miejsce - tłumaczył dr Jackowski z PAN.
W Polsce pierwsze nabożeństwo majowe wprowadzili jezuici w Tarnopolu w 1838 roku, misjonarze w Warszawie w kościele Św. Krzyża w roku w 1852 roku, ksiądz Golian w Krakowie w 1856 i we Włocławku biskup Marszewski w 1859. W tym samym czasie cześć Maryi - królowej maja, szerzył w Galicji poezją o. jezuita Karol Antoniewicz. Ks. Wincenty Buczyński wydał we Lwowie pierwszą książeczkę o nabożeństwach majowych w 1839 roku. W dziesięć lat potem podobną broszurę wydano we Wrocławiu w roku 1850. Wydał ją ks. Aleksander Jełowicki, zmartwychwstaniec. Po 30 latach nabożeństwo majowe stało się bardzo popularne i znane w całym kraju.
Rozmowa z dr Jackowskim została zarejestrowana w roku 2008. Posłuchaliśmy również archiwalnych nagrań, które dr Jackowski wykonał podczas swoich wypraw terenowych.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Kuba Borysiak
Gość: dr Jacek Jackowski (Instytut Sztuki PAN)
Data emisji: 5.05.2020
Godzina emisji: 15.15
gs
