Z radością prezentujemy laureatów Folkowego Fonogramu Roku oraz Fonogramu Źródeł za rok 2021. Czas pandemii przypadający na zeszły rok nie pokrzyżował planów wielu folkowych wydawnictw, o czym świadczy liczba zgłoszeń do konkursów fonograficznych Polskiego Radia. Po raz pierwszy przyszło nam nagrodzić jedno wydawnictwo w obu kategoriach: "Karaimska mapa muzyczna" jako album dwupłytowy został wyróżniony za muzykę folkową dla Karoliny Cichej & Company oraz za muzykę źródeł dla Związku Karaimów Polskich i Karoliny Cichej.
Folkowy Fonogram Roku od lat ukazuje najciekawsze trendy na polskim rynku muzyki określanej jako folkowa, czyli takiej, która czerpie inspiracje z melodii i kultury tradycyjnej, a zalicza się do szerszego typu – World Music. Jak w soczewce skupia różne trendy, mody i nurty muzyczne, które oddają ducha czasu. Zeszłoroczna działalność wydawnictw i muzyków nie zmalała mimo trwającej w 2021 roku pandemii, ale zaproponowała dużo nowych propozycji, z których wiele było realizacją dawniejszych pomysłów, nowych poszukiwań, a także inkorporowało nowoczesne technologie, wymuszone nieco przez pandemię.
Spośród finałowej 13, jury wytypowało zwycięzców i przyznało następujące nagrody:
I NAGRODA
- W wysokości 5000 PLN i tytuł Folkowego Fonogramu Roku dla płyty "Rakieta" zespołu Tęgie Chłopy
Kuba Borysiak: Ostatni raz piosenkami dla dzieci zachwyciłem się w roku 2017, kiedy pojawił się album "Ale wrzawa!" zespołu Czereśnie. "Rakieta" Tęgich Chłopów jest jednak zupełnie inna. To wciąż pełna tradycyjnych melodii kieleckich płyta, z bardzo udanymi tekstami, których autorem jest Marcin Żytomirski. Nowe teksty piosenek, dodają zresztą nowej energii i udowadniają, że polska muzyka folk może być niezwykle aktualna. Poza tym w piosenkach dla dzieci ukrytych jest wiele współczesnych tematów, także dla dorosłych. Świetne aranżacje, humor, chwytliwe melodie i sporo nowych talentów wokalnych (sic!). I to jedyne w swoim rodzaju brzmienie zespołu, którego nie da się już pomylić z żadną inną grupą! Doczekaliśmy się supergrupy artystów, zaangażowanych zresztą w wiele innych projektów stanowiących crème de la crème współczesnej sceny etno w Polsce.
Milan Tesař: Very traditional music approach with contemporary lyrics. And it works...! A very interesting and perhaps an unexpected step for this exceptional band. Worth listening repeatedly by the whole family. / Bardzo tradycyjne podejście do muzyki i współczesne teksty. To działa...! Bardzo ciekawy i być może nieoczekiwany krok dla tego wyjątkowego zespołu. Warto słuchać wielokrotnie całą rodziną!
Simon Broughton: An excellent album. I love what Tegie Chlopy are doing / Wysmienity album. Kocham to, co robią Tęgie Chłopy.
Manos Tzanakakis: I got acquainted with the band at the Polish Showcase day at the Globaltica Festival in 2019 in Gdynia. In dialogue with many cultures, party music that can be experimental as well. / Poznałem zespół w roku 2019, na festiwalu Globaltica w Gdyni. To dialog z wieloma kulturami, muzyka rozrywkowa, która może być również eksperymentalna.
YouTube, Tęgie Chłopy
II NAGRODA (ex aequo)
- Dla płyty "Kołowrót" zespołu Bastrda i Chóru Uniwersytetu SWPS
Michał Wieczorek: Spojrzenie Bastardy na cykl pór roku jest naznaczone ich charakterystyczną manierą, ale to dobrze, bo ich ekstatyczno-zamyślona muzyka oparta na wyjątkowym połączeniu instrumentów doskonale do takich zadań specjalnych się nadaje. Chór SWPS wspaniale wzbogaca ten muzyczny język.
Tomasz Janas: Płyta wybitna. Bastarda po wcześniejszych poszukiwaniach w kręgu innych estetyk podjęła próbę zmierzenia się z muzyką tradycyjną, znajdując inspirację w twórczości ludowej. Próbę tę przeprowadziła "na swoich warunkach": mając wypracowany własny idiom, własny styl i własne brzmienie, wprowadziła w swój "mikroświat" dźwięki płynące z natchnienia tradycją. Sprawiła tym samym , że mamy oto na płycie oryginalną, w pełni autonomiczną autorską opowieść. Wrażenia dopełnia pojawienie się chóru Uniwersytetu SWPS, którego świetna obecność nie narusza kruchości ani intymności grania trzech instrumentalistów.
Jarek Szubrycht: Cztery pory roku rozpisane na wiolonczelę, klarnet, klarnet kontrabasowy i głosy. Piękna, misterna forma zaskakuje sugestywnością – ta muzyka nie przedrzeźnia głosów natury, ale zarazem zaskakująco wiernie odzwierciedla jej charakter. Przy czym wyraźnie słyszę, że rzecz się dzieje w Polsce – nadzieja i radość wiosny podszyta jest jeszcze zimowym chłodem, lato nie jest beztroską kanikułą, ale czasem znojnej pracy, jesień to czas spełnienia, ale i zadumy, a nasza zima nie zła, ale surowa i dostojna na pewno.
Tomasz Janas: Piękno, liryzm, prostota. Świadomy wybór repertuaru oraz stylistyki i estetyki, które wzmacniają jeszcze przekonanie, że mamy do czynienia z dziełem szczególnym.
Kuba Borysiak: Muzyka i tradycja bojkowska w surowej i uroczej formie. Wernyhora udowadnia, że aby zrobić wrażenie na współczesnych wielbicielach folku nie trzeba koniecznie sięgać po nowoczesne środki wyrazu (takie jak elektronika czy romans z niewyszukanym popem). Wystarczy wrażliwość, piękny głos (Daria Kosiek) oraz delikatny akompaniament instrumentów strunowych. To niewątpliwie jedna z ciekawszych grup objawionych po zeszłorocznej Nowej Tradycji.
Aleksandra Tykarska: Przejmujący, przeszywający album będący zapisem ginącej na naszych oczach muzycznej tradycji bojkowskiej, nagrany przez Darię Kosiek, która tę tradycję ma we krwi. "Bojkowski głos Bieszczadu" to ewidentnie płyta, która jest synonimem roku 2021 w muzyce folkowej. To kojący melanż surowych, chropowatych i pięknie naturalnych dźwięków violi da gamba czy liry korbowej i delikatnego, ale jednocześnie zadziwiająco mocnego głosu Kosiek. Urzekająca prostotą i siłą.
III NAGRODA (ex aequo)
Simon Broughton: A very interesting album with a good story behind it. Cicha does some lovely arrangements of these Karaim songs. This is important work and very good to listen to. / Bardzo ciekawy album, za którym stoi ciekawa historia. Cicha pięknie aranżuje karaimskie pieśni. To ważna praca i bardzo dobrze się jej słucha.
Manos Tzanakakis: Extremely interesting demonstration of Karaim culture. Leaning towards the East and the Mediterranean. / Niezwykle ciekawa demonstracja kultury karaimskiej, skłaniająca się w kierunku Wschodu i Morza Śródziemnego.
Aleksandra Tykarska: Karolina Cicha i Spółka miały dużo czasu, żeby dobrze opracować ten album, bo premierę cyfrową miał on już w 2020 roku, dlatego w tym przypadku nie mamy może teraz efektu wow czy cechy świeżości. Może to dzięki upływowi czasu, jaki spędziłam z tą płytą, dziś jeszcze bardziej ją doceniam - a Karolinę Cichą za upór, zdecydowanie, determinację i profesjonalizm. Dużych pokładów tych cech musiała wymagać ta płyta, będąca pierwszą płytą z muzyczną rekonstrukcją muzycznej tradycji Karaimów - najmniejszej z mniejszości narodowych w Polsce. Dzięki tej płycie wiemy, że może mała, ale ma bardzo bogatą tradycję i kulturę, którą warto lepiej poznać.
Milan Tesař: An exceptional theme and concept are not the only reasons why I put this album on top. Equally important are the sensitive arrangements of the songs and the extraordinary sound. / Wyjątkowy temat i koncepcja to nie jedyne powody, dla których stawiam ten album na szczycie. Równie ważne są delikatne aranżacje utworów i niezwykłe brzmienie.
Lopa Kothari: Masterful, simple and compelling. Who wouldn't want to dance when this band are playing...even to the more trippy tunes?! / Mistrzowska, prosta i przekonująca. Kto nie chciałby tańczyć, kiedy gra ten zespół... nawet do bardziej tripowych melodii?!
Tomasz Janas: Znakomity dowód na to jak dźwięki będące efektem bezpośredniego zachwytu muzyką ludową mogą brawurowo łączyć się z nowymi rozwiązaniami aranżacyjnymi, wykonawczymi, instrumentalnymi. Mądrze wykorzystana warstwa elektroniczna jest znakomitym dopełnieniem dla wyprowadzonego wprost z ludowości śpiewu czy brzmienia skrzypiec. Uroku płycie dodaje jej swoista chropowatość, to, że artyści stawiają na naturalność i wyrazistość swego artystycznego przekazu.
Milan Tesař: A very interesting example of how folklore can be processed in a modern way. A perfect fusion of acoustic instruments, folk singing and electronic music. A deconstruction of a tradition in which the listener does not get lost. / Bardzo ciekawy przykład na to, jak w nowoczesny sposób można przetwarzać folklor. Doskonałe połączenie instrumentów akustycznych, śpiewu ludowego i muzyki elektronicznej. Dekonstrukcja tradycji, w której słuchacz się nie gubi.
Hanna Szczęśniak: Jak bogaty wachlarz elektronicznych rytmów i melodii można wydobyć z ludowego źródła? Wnikliwa praca i piękna wyobraźnia zespołu Niewte pokazują, że ten potencjał jest ogromny. "Osmętnica Electronica" to zaskakujące, pomysłowe i żartobliwe badanie etnomuzykologiczne w praktyce, świetne przełożenie tradycji na język współczesności, w każdym momencie w pełni ludowe i w pełni nowoczesne. Brakuje mi tylko klubowego setu do rana w wykonaniu Niewte, podczas którego muzycy popłynęliby jeszcze głębiej we współcześnie taneczne i powtarzalnie transowe granie. "Osmętnica Electronica" mogłaby stać się pamiątkową, płytową pocztówką, którą po takiej imprezie dostajemy do ręki, by nigdy nie zapomnieć o tej przedziwnej i szalonej, ludowo-elektronicznej nocy. Plus za świetną przestrzenność nagrania.
Jury Folkowego Fonogramu Roku 2021 obradowało w składzie:
- Kuba Borysiak – dziennikarz RCKL;
- Simon Broughton – red. nacz. magazynu "Songlines";
- Lopa Kothari – dziennikarka BBC;
- Milan Tesař – Radio Proglas, przewodniczący World Music Charts Europe;
- Jarosław Szubrycht – krytyk muzyczny;
- Tomasz Janas – krytyk muzyczny;
- Michał Wieczorek – krytyk muzyczny;
- Manos Tzanakakis – Sto Kokkino 105 FM;
- Hanna Szczęśniak – producentka, dziennikarka RCKL;
- Aleksandra Tykarska-Małkowska – dziennikarka RCKL.
Laureaci Fonogramu Źródeł 2021
Fonogram Źródeł – tytuł za najlepsze wydawnictwo z repertuarem tradycyjnym – po raz pierwszy został przyznany w 2009 roku. Podstawowym założeniem tego konkursu jest zmotywowanie lokalnych społeczności do przedstawiania swoich muzycznych tradycji oraz autentycznych artystów.
Podobnie jak rok temu, dokumentaliści i twórcy muzyki tradycyjnej nie próżnowali. 2021 obfitował w wydawnictwa z wielu zróżnicowanych muzycznie regionów Polski.
Po zapoznaniu się z 22 propozycjami nadesłanymi do konkursu jury postanowiło przyznać następujące nagrody i wyróżnienia:
NAGRODĘ SPECJALNĄ
W wysokości 2.500 zł Remigiuszowi Mazurowi-Hanajowi i Wydawnictwu In Crudo za 5 albumów opublikowanych w formie cyfrowej:
- Kapela od Łowicza „Z kapelusza, nie z pisma”,
- Kapela Piotra Gacy „To ja bym tak powiedział, żeby tę rękę w górze trzymać trzy godziny, tylko trzymać, wcale nie grać”,
- Kapela Stasia Niewidomego „Oj moi drodzy goście jak ja was szanuję, oj że się z wami spotkam to was pocałuję”,
- Kapela z Krzemienia „Proszę państwa, teroz odegromy dla pana... naszego przełożonego poleczkę kulawą”,
- Kapela z Marzysza „Pan Wincenty Jamioł mógłby zagrać na każdej estradzie”
Nagrania wydawnictwa In Crudo zasługują na szczególne docenienie, ponieważ oddają niepowtarzalną audiosferę muzyki granej na żywo, do tańca, tworzą dźwiękowy dokument obrazujący spontaniczne interakcje pomiędzy uczestnikami muzyczno-tanecznych sytuacji uchwyconych "na gorąco" i w czasie, kiedy w Domu Tańca przywracano muzyce wiejskiej jej wartość autoteliczną. Jednocześnie zwraca uwagę nieprzypadkowy wybór muzykanckich indywidualności, który zdradza zaangażowaną wiedzę, muzykancką wrażliwość i doskonałe ucho redaktora fonogramów. Te wyjątkowe atuty rekompensują niedoskonałości techniczne brzmieniowej strony wydawnictw.
I NAGRODĘ (ex aequo):
Instytutowi Sztuki PAN za album CD i DVD "Tradycje pogrzebowe na Kurpiach. Gmina Kadzidło cz. 1" za utrwalenie i wyczerpujące opisanie unikatowych, kompletnych obrzędów pogrzebowych i towarzyszących im śpiewów z kilku miejscowości w gminie Kadzidło
oraz Mateuszowi Niwińskiemu za album "Stefan Nowaczek. Skrzypek z Podłęża" z cyklu "Krainy Muzyczne: Powiśle Maciejowickie", wydany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Nagrodę przyznano za stworzenie kompletnego, osobistego i wielowątkowego portretu wybitnego multiinstrumentalisty – Stefana Nowaczka. Album wyróżnia także doskonała jakość techniczna, merytoryczna i edytorska.
II NAGRODĘ (ex aequo):
Regionalnemu Ośrodkowi Kultury w Bielsku-Białej za album "Polana, polana" (wyk. Józefa i Zofia Sordyl) z serii "Muzyka Beskidów". Nagrodę przyznano za muzyczny portret sióstr Józefy i Zofii Sordyl z Korbielowa, "ostatnich polaniorek", utalentowanych śpiewaczek o bogatym, wszechstronnym repertuarze, stanowiącym niewyczerpane źródło tradycyjnych pieśni Beskidu Żywieckiego
Siostry Józefa i Zofia Sordyl z Korbielowa, 2013r.
oraz Bukowiańskiemu Centrum Kultury "Dom Ludowy" w Bukowinie Tatrzańskiej za płytę "Adam Kuchta". Nagrodę przyznano za doskonale przygotowaną monografię dźwiękową ważnej postaci kultury muzycznej Bukowiny Tatrzańskiej, jaką był Adam Kuchta, utalentowany multiinstrumentalista i twórca ludowy.
III NAGRODĘ
Wydawnictwu Muzyka Odnaleziona za płytę "Muzykanci od Rzeczycy", zawierającemu cenne nagrania stworzone przez Andrzeja Bieńkowskiego w trakcie wieloletnich badań terenowych. Wartość fonogramu podnosi obszerny i dobrze zaprojektowany booklet, w którym oprócz profesjonalnego opisu nagrań znalazły się ciekawe materiały fotograficzne, refleksje z badań terenowych oraz oryginalne wypowiedzi współczesnych artystów kontynuujących tradycje muzyczne zaprezentowane na płycie.
WYRÓŻNIENIE
Jury przyznaje wyróżnienie Związkowi Karaimów Polskich i Karolinie Cichej za źródłową część projektu "Karaimska Mapa Muzyczna". Nagrodę przyznano za opublikowanie (po raz pierwszy!) oraz popularyzację bezcennego i mało znanego repertuaru, prezentującego tradycję muzyczną Karaimów.
W tym roku zwycięskie wydawnictwo wybierało jury w składzie:
- Maria Baliszewska – dziennikarka RCKL;
- dr hab. Piotr Dahlig – Uniwersytet Warszawski;
- Piotr Dorosz – dziennikarz, etnomuzykolog, muzyk;
- dr Piotr Grochowski – kulturoznawca, profesor UMK;
- dr Weronika Grozdew-Kołacińska – IS PAN, Uniwersytet Muzyczny im. F. Chopina;
- dr Ewelina Grygier – etnomuzykolożka, dziennikarka i instrumentalistka, IS PAN;
- Anna Szotkowska – dziennikarka RCKL;
- Magdalena Tejchma – dziennikarka RCKL.
Wręczenie nagród odbędzie się podczas 24. Festiwalu Folkowego Polskiego Radia "Nowa Tradycja" (13-15 maja 2022).
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Kuba Borysiak
Data emisji: 20.04.2022
Godzina emisji: 15.15
