Jednym z miejsc, które szczególnie warto odwiedzić jesienią są Pieniny. O tej porze roku ich piękno uwypuklają kolory zmieniających się liści, a zdecydowanie mniejsza niż w sezonie liczba turystów, sprzyja rozmowom z mieszkańcami. W audycji odwiedzimy drewniany kościół św. Katarzyny w Sromowcach Niżnych, gdzie obecnie mieści się Muzeum i Galeria Sztuki Pienińskiej.
Nie zabraknie także flagowej atrakcji Pienin, a więc spływu przełomem Dunajca. Usłyszymy wiele historii oraz ciekawostek związanych z tradycjami flisackimi, które (jako jeden z obecnie 6 polskich wpisów) w 2022 roku znalazły się na Reprezentatywnej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Sromowce Niżne na Dunajcem to jedna z najbardziej znanych flisackich miejscowości. Będąc tu, warto nie tylko skorzystać z usług zamieszkujących tę miejscowość flisaków i oddać się spływowi Dunajcem, ale rozejrzeć się wokół.
Drewniany kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej
Jesień, szczególnie ta złota, polska, powala na zachwycanie się przebarwieniami w Pieninach i poznanie lokalnej kultury (bez natłoku turystów). Co warto odwiedzić w Sromowcach Niżnych? Z pewnością drewniany kościółek św. Katarzyny Aleksandryjskiej. To budynek z 1513 roku! D tego czasu do 1986 r. był kościołem parafialnym, obecnie – mieszczą się w nim muzeum i galeria sztuki pienińskiej.
- Po renowacji w 2010 r. kościółek pełni rolę muzeum i galerii, w której prace zamieszczają jedynie pienińscy artyści, w tym flisacy – opowiadała Marta Regiec, sprawująca opiekę nad kościółkiem.
W muzeum zwiedzający mogą zobaczyć przejawy kultury tradycyjnej – rękodzieło świeckie i obrzędowe, stroje ludowe z przełomu wieków. Nie brakuje oczywiście pamiątek flisackich. To właśnie w Sromowcach powstało Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich.
- Patronem flisaków, podobnie jak kierowców, jest św. Krzysztof – mówiła nasza przewodniczka, wskazując zabytkowy flisacki sztandar z wizerunkiem świętego.
Z drewnianym kościołem św. Kataryny łączy się ciekawa historia „buntu” mieszkańców Sromowiec. Gdy budynek starego kościoła został zamknięty, zaczął ulegać rozpadowi. Najstarsza część miała zostać przeniesiona do skansenu, jednak mieszkańcy nie zgodzili się na to i postanowili walczyć o drewniany kościółek. Koszty renowacji były bardzo wysokie, udało się zdobyć dofinansowanie, a lwią część wkładu własnego pokryli właśnie flisacy.
Na flis! Flisactwo na Dunajcu
Spływ przełomem Dunajca to najbardziej charakterystyczny przejaw kultury materialnej i niematerialnej Pienin. Flisactwo to element warunkujący wiele obszarów życia Górali Pienińskich – istnieje wiele tradycji i zwyczajów związanych zarówno ze spływem, jak i życiem codziennym.
Strój flisacki
Najbardziej rzucają się w oczy niebieskie kamizelki z bogatym kwiatowym haftem. Ich kolor ma nawiązywać do barwy Dunajca, a wyszywane kwiaty – do kwitnących pienińskich łąk. Na głowie flisaka zobaczymy czarny filcowy kapelusz z muszelkami na czerwonej tasiemce. Strój niewiele zmieniał się przez wieki.
Na flis!
- Flisactwo jest u nas zajęciem rodzinnym, przechodzi z ojca na syna. W moim przypadku i dziadek i ojciec byli flisakami, także ci ze strony mamy – opowiada jeden z flisaków Jerzy Regiec, prezes Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich – Wszystkich mających uprawnienia flisaków jest około tysiąca. Natomiast czynnie pływających – około pięciuset.
Sami flisacy doceniają fakt, że ich praca jest kontynuowana z pokolenia na pokolenie przez setki lat. By podnieść rangę zawodu, flisacy długo starali się o wpisanie go na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kultury. Udało się.
- Wytworzyła się wokół flisactwa cała otoczka: ubiór, zachowanie, produkcja łodzi flisackich to już tradycja! Poza tym flisacy żywo uczestniczą w wydarzeniach regionu. Jesteśmy częścią Podhala, ważna jest więc dla nas kultura religijna. To właściwie jest całe nasze życie. My nie przywracamy tradycji, kultywujemy ją od pokoleń.
Sezon flisacki trwa od 1 kwietnia do końca października.
- Nie mamy problemu z kolejnymi adeptami flisactwa. W tym się wyrasta. Trzeba praktykować trzy lata pod okiem mistrza, ale człowiek wychowuje się w tym od dziecka i zdanie egzaminu na uprawnienia flisaka nie jest takie trudne. Bo tak, są egzaminy.
Żeby flisakiem zostać, trzeba się urodzić w jednej z pięciu miejscowości: Czorsztyn, Sromowce Wyżne, Sromowce Niżne, Krościenko, Szczawnica. Na egzaminie będzie się przepytanym między innymi z topografii regionu, tutejszych legend i ciekawostek. Trzeba też umiejętnie spławić komisję egzaminacyjną. Oczywiście Dunajcem!
192 lata (turystycznych) spływów Dunajcem
Stanisław Migdał jest wiceprezesem flisackiego stowarzyszenia, sam spławia od 42 lat.
- Dunajec źródło ma w Tatrach. Stamtąd wypływa jako Biały i Czarny, te dwie rzeki łączą się dopiero w okolicy Tarnowa. A tu Dunajec przepływa przez Pieniny. Nad nami Macelowa Góra. Śmiało można powiedzieć, że właśnie tu spływ się zaczyna. A Pieniński Park Narodowy jest najstarszym w Polsce i jednym z najstarszych parków granicznych w Europie! – częstuje wiedzą swoich podróżnych Stanisław Migdał.
Jak wspominał flisak, to już 192 lata odkąd organizowane są stricte turystyczne spływy Dunajcem. Wszystko zaczęło się od powstania uzdrowiska w Szczawnicy. Pionierem spływów był Władysław Szalay – zabierał mieszkańców swojego pensjonatu na spływy wąwozem przecinającym Pieniny – Dunajcem. Wiedział, że gdy ludzie poznają piękno Pienin, zechcą tu przyjeżdżać nie tylko po to, by się leczyć.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadziła: Aleksandra Stec
Data emisji: 7.10.2024
Godzina emisji: 12.00
at/mg
