- Szczególnie pamiętam obrzezanie – sunat rasul – w kulturze minang dba się o to, by przez trzy dni obrzezany chłopiec nie zasnął. Organizowane są czuwania, mnie opowiadano historie ludowe w rycie bakaba – swoistej inscenizacji, która pociesza, bawi słuchaczy i daje im rady. Do dziś w moim domu przy okazji różnych uroczystości zaprasza się zespoły przedstawiające Randai. To popularne w naszej wiosce. Te doświadczenia miały wielki wpływ na moje pojmowanie sztuki – mówi fotograf.
Edy Utama to indonezyjski fotograf z Sumatry Zachodniej. Jest popularyzatorem kultury minangkabau, pisarzem, artystą sztuk performatywnych, kuratorem festiwali i fotografem. Za swoją działalność nagrodzony był między innymi przez gubernatora Sumatry Zachodniej, burmistrza Padangu, Agencję Rozwoju Ideologii Pancasila. Jego fotografie były prezentowane na wystawach w Indonezji, Niemczech, Japonii i na Hawajach.
Pauleh – sztuka walki z zachodniej Sumatry
Wystawa w Muzeum Azji i Pacyfiku koncentruje się na dwóch rodzajach sztuki walki pencak silat, które są praktykowane w regionie Minangkabau (Sumatra Zachodnia): ulu ambek i silat galombang.
ZOBACZ:
Pauleh w języku ludzi Minangkabau oznacza łącznik, ogniwo lub miejsce. To także pleciona, bambusowa mata, która pełni rolę sceny dla pokazów ulu ambek. Wykonawcy ulu ambek prawie nigdy nie dotykają się nawzajem. Prezentują techniki ataku i obrony na odległość. Jest to wyrafinowana sztuka, z którą łączą się także rytualne powitania widzów i walczących ze sobą.
Drugi rodzaj walki pencak silat to silat galombang, wykonywany w celu uhonorowania gości podczas różnych uroczystości. Pojawiają się wówczas dwie grupy wykonawców sztuki walki – jedna reprezentuje gospodarza, a druga gościa. Atakują i unikają siebie nawzajem zachowując dystans, a kiedy się do siebie zbliżają są zatrzymywani przez osobę niosącą naczynie zawierające sirih – tradycyjną używkę będącą wyrazem gościnności.
Pencak silat jest symbolem kultury minangkabau, w której głównymi wartościami są relacje społeczne i braterstwo. W 2019 r. został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO.
- Pamiętam z dzieciństwa, że w moim domu co roku odbywały się spektakle teatru Randai. Jego elementem była sztuka walki pencak silat… – wspomina na antenie Edy Utama.
Gdy Edy był nastolatkiem, miał okazję lepiej poznać tę sztukę walki – jego starszy brat zapoznał go z mieszkającym nieopodal mistrzem pencak silat. Utama uczył się tej sztuki walki od mistrza, następnie – w gimnazjum. Jak podkreśla nasz rozmówca, sztuka walki silat w kulturze minangkabau gra ważną rolę jako element dziedzictwa. Silat to ważny element budowania postaw i etykiety moralnej w społeczności Minangkabau.
- Osoba wykonująca silat ma za sobą całą społeczność, której honoru musi bronić. Nie może popełnić błędu, ponieważ nie reprezentuje jedynie siebie. Wykonujący silat jest wybranym przedstawicielem swojej wioski, społeczności. Oczekuje się, że będzie dbać o honor i prestiż grupy. Taki człowiek musi przestrzegać etyki i wszelkich elementów występujących w ulu ambek.
Czy silat przetrwa?
Choć na wystawie „Pauleh – sztuka walki z zachodniej Sumatry” w Muzeum Azji i Pacyfiku ujrzymy wielu młodych ludzi – nastolatków i dzieci uczących się pradawnego dziedzictwa minangkabau, rzeczywistość jest mniej optymistyczna…
- Zdjęcia na wystawie powstały 7-10 lat temu. Niemal wszyscy mistrzowie i nauczyciele silatu, z którymi rozmawiałem, mówili, że wielu młodych ludzi nie chce już uczestniczyć w tej sztuce walki. Owsze, nadal znajdą się 2-3 osoby nadal zainteresowane tą sztuką walki. Co prawda, jest może jeszcze kilka osób, które da się przekonać. Ale sądzę, że to już ostatnie pokolenie praktykujące silat. Szczególnie w formie pencak silat ulu ambek – wskazuje Edy Utama.
Kobiety Minangkabau, Sumatra Zachodnia, Indonezja
Minangkabau - tu kobiety są kręgosłupem społeczności
Jedną z głównych grup etnicznych największego muzułmańskiego państwa świata, czyli Indonezji, jest grupa Minangkabau z Zachodniej Sumatry. W jej centrum są kobiety, które nie tylko zarządzają domem, ale są kręgosłupem społeczności. Może się to wydać dziwne w kontekście islamu, ale tradycja matrylokalności i matrylinearności na Sumatrze Zachodniej sięga daleko w przeszłość dziejów archipelagu (jeszcze przed nastaniem tam islamu).
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Krzysztof Dziuba
Data emisji: 11.12.2024
Godzina emisji: 12.00
at/mg
