W katolickich krajach Europy zachodniej tradycyjne pieśni pasyjne wykonuje się jedynie w Wielkim Tygodniu. U nas - od Środy Popielcowej po Mszę rezurekcyjną. Dlaczego? Śpiewane rozważanie Męki Pańskiej ma być – wg. ludowej teologii polskiej - najdoskonalszym i najszybszym sposobem duchowego rozwoju tych, którzy je od pierwszej do ostatniej zwrotki pobożnie odśpiewują. Pieśni wielkopostne zajmują w polskim repertuarze nabożnym miejsce szczególne także ze względu na mnogość i kunszt. Poza kilkuset utworami skodyfikowanymi w śpiewnikach, mamy też w zbiorze polskich pieśni pasyjnych drugie tyle nieskodyfikowanych i im w głównej mierze poświęcony będzie koncert w Studiu Koncertowym PR im.Wł. Szpilmana.
W koncercie zatytułowanym "Klęcząc w ogrójcu” zaśpiewają śpiewaczki kurpiowskie ze wsi Bandysie w parafii Czarnia diecezji łomżyńskiej, radomskie z Gałek Rusinowakich z parafii Rusinów diecezji radomskiej i podlaskie z parafii Orla diecezji warszawsko-bielskiej Kościoła Prawosławnego.
Program:
Koncert pieśni pasyjnych: Klęcząc w Ogrójcu
Wyk. Adam Strug i śpiewaczki: Maria Siwiec, Maria Pęzik, Maria Oracz, Maria Kuty, Bronisława Świder, Antonina Deptuła, Wiera Niczyporuk, Walentyna Troc i Julita Charytoniuk.
***
INFORMACJE O WYKONAWCACH:
KURPIE: Marianna Bączkowa, Władysława Dąbrowska i Bronisława Świdrowa ze wsi Bandysie to przedstawicielki pokolenia, które praktykowało dawny obyczaj śpiewaczy roku liturgicznego i obrzędowego. Pełniły funkcję weselnych czepkarek do połowy lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, gdy praktyka owa została przez społeczność wiejską zarzucona. Śpiewy nabożne w ich rodzinnych stronach wykazują się większą żywotnością, niż świeckie. Do dnia dzisiejszego śpiewa się tam - poza śpiewnikowymi - utwory niespisane, a wykonywane jedynie w parafii Czarnia. Po śmierci Władysławy Dąbrowskiej zespół zasiliła Antonina Deptułowa, będąca kontynuatorką ich dzieła, a jednocześnie znawczynią dawnego repertuaru śpiewaczego wyniesionego z rodzinnej wsi i rodzinnego domu. Specyfiką śpiewu kurpiowskiego są archaiczne skale muzyczne, takież maniery wykonawcze i gwara, o czym przekonacie się Państwo podczas koncertu. Kurpiowszczyzna Zielona jest na polskiej mapie sztuki wokalnej miejscem wyjątkowym - dlatego do śpiewaków i śpiewaczek kurpiowskich garną się młodzi adepci śpiewu tradycyjnego dojeżdżający z innych stron Polski.
***
RADOMSKIE: Trzy Maryje ze wsi Gałki Rusinowskie - Oraczowa, Pęzikowa i Siwcowa - praktykują świeckie i nabożne pieśni swojej wsi od najwcześniejszego dzieciństwa. Rozległości repertuarowe tworzonego przez Panie zespołu bez przesady można określić jako dziewiętnastowieczne. Z równą swadą poczynają sobie z gigantycznym repertuarem świeckim (pieśni niewieście, obrzędowe, do tańca, frywolne), jak i z nabożnym. Charakterystyczne dla tej okolicy rytmy mazurkowe odcisnęły swoje piętno także na pieśniach wielkopostnych. Owo zderzenie daje bardzo ciekawy efekt w postaci dość skocznych utworów pasyjnych, co na Mazowszu jest ewenementem. Okolica, z której panie pochodzą to zagłębie muzykanckie i śpiewacze południowego Mazowsza. To tam, mimo upływającego czasu, przetrwały dawne praktyki instrumentalne i wokalne w formie o jakiej w innych regionach Polski dawno zapomniano. Do Gałek Rusinowskich - i do pobliskich Przystałowic - pielgrzymują pochodzący z miasta muzykanci młodszego pokolenia, zafascynowani pięknem i żywotnością muzyki radomskiego interioru.
***
PODLASIE: Wiera Niczyporuk (ur. 1940 r.), Walentyna Troc (ur. 1953 r.) z zespołu "Maliniki " z Malinnik. Wiera Niczyporuk jest liderką zespołu śpiewaczego „Malinki” z Malinnik, istniejącego od 1998 roku. Zespół występuje na regionalnych i ogólnopolskich przeglądach, takich jak: Przegląd Teatrów Wiejskich i Obrzędowych Województwa Podlaskiego, Sejmik Teatrów Wiejskich w Stoczku Łukowskim, Festiwal Teatrów Wiejskich, Dożynki Wojewódzkie, Konkurs „Piosenka białoruska”, gminne imprezy plenerowe. Zespół kultywuje miejscowy folklor śpiewając pieśni charakterystyczne dla wsi Malinniki i przedstawia stare, prawie zapomniane już obrzędy związane z chrzcinami, dożynkami i innymi uroczystościami. Malinki najczęściej pokazują obrzęd żniwny (tzw. perepelycia), weselny, „toczenie korowaja” (związany z dniem św. Jerzego), odwiedki (pierwsze odwiedziny nowonarodzonego dziecka), „kwaszenie kapusty”. Przygotowaniem wszystkich widowisk obrzędowych zajmuje się Wiera Niczyporuk. Dba o to, by wszystkie pieśni były wykonywane w lokalnym dialekcie (przez językoznawców zaliczanych do gwary o cechach ukraińskich). W 2010 roku podczas II Festiwalu Zespołów Folklorystycznych w Białostockim Muzeum Wsi talent Wiery Niczyporuk został zauważony przez jury. Została nominowana do Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą. W czerwcu b.r. zdobyła tam III miejsce w kategorii solista śpiewak. Wiera Niczyporuk uczyła pieśni z Malinnik w ramach „Warsztatów pieśni północnego Podlasia” („Szkoła Mistrzów Tradycji”, 2012 r.). Zespół Malinki można usłyszeć m.in. na płytach „Ohulki dla Hanulki”(Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach, 2011) , „Malinki”(GOK Orla, 2013) oraz na płycie pod tytułem „Ludowe pieśni religijne z Podlasia” (Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia, 2013).
***
Julita Charytoniuk – śpiewaczka młodego pokolenia, etnografka. Dokumentuje pieśni podlaskie, jednocześnie ucząc się ich bezpośrednio od wiejskich wykonawców, których również zaprasza do współpracy przy warsztatach i nagrywaniu płyt ("Pieśni z Kożyna", "Ludowe pieśni religijne z Podlasia" - wyd. Stowarzyszenie Dziedzictwo Podlasia). Współpracuje ze Stowarzyszeniem Krusznia przy projektach edukacyjnych i badawczych. Liderka grupy Południce. Śpiewa w spektaklu "Olmany Interludium" opartym na pieśniach z Polesia.
***
Audycja powstała we współpracy z Narodowym Instytutem Audiowizualnym.
