W audycji m.in. Józef Wójtowicz – kierownik zespołu regionalnego „Słopniczanie” – opowiadał o współistniejących tradycjach kolędniczych w jego regionie. W okolicy Łącka nie slychać było bowiem jednej tylko grupy kolędników. Była grupa chodząca ze Śmiercią, Żydem i Diabłem (przedstawiająca
W audycji m.in. Józef Wójtowicz – kierownik zespołu regionalnego „Słopniczanie” – opowiadał o współistniejących tradycjach kolędniczych w jego regionie. W okolicy Łącka nie slychać było bowiem jednej tylko grupy kolędników. Była grupa chodząca ze Śmiercią, Żydem i Diabłem (przedstawiająca śmierć Heroda), drugą grupą byli Żyd, Cygan i Cyganka. Trzecia grupa chodziła z Turoniem i Gwiazdą. Wówczas to młodzi kawalerowie chodzili z muzyką, a wieczór kończył się zabawą w domu, w którym było najwięcej dziewczyn. Podstawowym zespołem towarzyszącym Turoniowi były skrzypce (prym i sekund), trąbka, klarnet i basy. Jak wspomniał Józef Wójtowicz, następnie wkroczył „nieszczęsny akordeon” i zastąpił muzykę.
Turoń albo Rajski Byk przybierał też kształt barana lub kozy. Ten mistyczny stwór padał martwy, następnie ożywał. To bardzo symboliczna postać, wskazująca na cykl życia (także wegetacji) – coś musi umrzeć, by dać życie. Podobną symbolikę, jak zwracał uwagę Wójtowicz, ma także słoma, która drzewiej zajmowała ważne miejsce w chałupach. Kto dziś pamięta o symbolice mistycznej maszkary – turonia? Józef Wójtowicz ze smutkiem stwierdza, że coraz mniej osób. Podobnie niewielu ludzi zdaje sobie sprawę ze znaczenia samego kolędowania.
- Kiedyś pominięcie przez kolędników czyjegoś domu było jak przekleństwo. Oznaczało brak urodzaju dla gospodarza – przypominał kierownik „Słopniczan”.
Józef Wójtowicz stara się zachęcać młodzież do kultywowania zwyczajów kolędniczych. „Historycznie rzecz ujmując, po kolędzie chodzili głównie dwudziesto-, trzydziestoletni parobkowie” – wskazywał nasz rozmówca.
Przeczytaj także:
Usłyszeliśmy także opowieści członków zespołu „Żywa Szopka” z Lubomierza. Tradycja żywej szopki przechodziła tu z dziada-pradziada.
- Gdzie indziej mówią na to „herody”, a u nas: „żywa szopka” – mówił Jan Wojciarczyk. – Są pastuszkowie, Herod i jego żołnierze, Żyd, grabarz i jego żona czarownica… Józef, Maryja… Cała żywa szopka…
Józef Krzan z Lubomierza wspominał z kolei tradycję tworzenia kolędniczej gwiazdy.
- Gwiazdę przygotowywało się przez cały Adwent. Na przetaku. Do tego drzewo oklejone pergaminem i ozdoby zwane „jutrzenki”. Jak robić gwiazdę przekazał dziadek mojemu ojcu, a on mnie.
- Gwiazda z kolędnikami musi być. Bez Gwiazdy kolędniki nic nie wartają – dodał najstarszy z lubomierskich kolędników. – I musi mieć jak najwięcej rogów. To wróży bogactwo.
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadził: Kuba Borysiak
Data emisji: 4.01.2022
Godzina emisji: 15.15
