Barabanienie - wielkanocny zwyczaj z Iłży

- Trzeba mieć trochę słuchu, poczucia rytmu i można grać. Kto taki rytm ustalił, to trudno powiedzieć, bo tradycja trwa już może kilkaset lat. Ale gramy jedno i to samo cały czas. W całej Polsce tak nie grają, jak my tu gramy - mówił w radiowym materiale jeden z iłżeckich barabaniarzy. W tym mazowieckim mieście raz w roku grupa mężczyzn wyrusza na nocną wędrówkę ze starym bębnem.

Barabanienie - zwyczaj bębnienia na wielkim kotle, praktykowany w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę w Iłży

Foto: Maksymilian Choluj/REPORTER/East News

• Od niepamiętnych czasów w Iłży w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę odbywa się barabanienie.
• Jest to obchód z zabytkowym bębnem po mieście. Ma on zakończyć okres postu oraz zapowiadać zmartwychwstanie Chrystusa.
• O tym niezwykłym zwyczaju rozmawialiśmy z iłżeckimi etnografami (m.in. Łukaszem Babulą) oraz mieszkańcami Iłży, którzy co roku biorą udział w tym obrzędzie.

Barabanienie do dziś odbywa się w Iłży - mieście na południowym Mazowszu. Grupa składająca się z ośmiu mężczyzn, w tym solisty i siedmiu barabaniarzy, gromadzi się w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę. Co roku o północy wyruszają w tradycyjny pochód przez miasto z historycznym bębnem.

- Miasteczko jest niewielkie, ale w koło trzeba przejść. Każdy chce, żeby zagrać koło jego domu, bo tam ktoś przyjechał, rodzina czy znajomi chcą usłyszeć, zobaczyć. No i chodzimy tak od godziny 24 do 6 rano - relacjonował jeden z barabaniarzy.

Czytaj także:

• Zmartwychwstanie w religiach świata. Bogowie odradzali się wcześniej, ale żaden nie zrobił tego tak, jak Jezus
• Misteria Paschalia 2024. Wyjątkowe połączenie muzyki i sztuk wizualnych

Baraban przybył z dalekiej Turcji

Nazwa tego zwyczaju pochodzi od instrumentu muzycznego, znanego jako baraban, który był używany przez oddziały wojsk Rzeczypospolitej. Baraban to rodzaj kotła przypominającego bęben, a samo słowo "baraban" wywodzi się z tureckiego "daraban", co oznaczało bęben używany przez pułki janczarskie.

- Kondycyjnie to jest dziesięć kilometrów do przejścia. Jeszcze jakoś jest ta kondycja, może nie najlepsza, ale dajemy radę. Natomiast samo barabanie już nie stwarza nam takiego problemu. Od wielu lat nie zmienił się skład barabaniarzy. Pojechaliśmy też na zaproszenie do Domu Pomocy Społecznej i bez przygotowania zagraliśmy nawet bardzo dobrze. Wyszło, bo to już są lata. Jak przyjdzie ktoś nowy, będzie z tym po prostu problem - przyznał inny iłżecki barabaniarz.

Barabanienie - zwyczaj bębnienia na wielkim kotle praktykowany w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę w Iłży

Czas smutny i czas wesoły

Etnograf Łukasz Babuła wyjaśniał, że jedynym źródłem, które może wskazywać na czas, w którym powstała ta tradycja, jest sam bęben.

- Dokładna data jego powstania jest nieznana z tego względu, że kiedyś była wybita data wewnątrz kotła, ale niestety zatarła się podczas kolejnej renowacji. Natomiast najstarsi nie pamiętają, że był to rok 1638 albo 1683. Jeżeli spojrzymy na sam instrument i jego wykonanie, jego forma odpowiada właśnie tym instrumentom, które pochodzą z XVII wieku.  A skąd wzięła się tradycja? Myślę, że z pewnej potrzeby oddzielenia jednego czasu od drugiego, zasygnalizowania tego, że kończy się smutny okres w roku liturgicznym, a zaczyna czas wesoły, radosny - tłumaczył.

Barabanienie w zeszłym roku zostało wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.

Posłuchaj

27:05 Dwojka_Audycja_specjalna_barabanienie_2024_03_30-19-00-27.mp3 Audycja specjalna: Barabanienie - wielkanocny zwyczaj z Iłży (Dwójka)

 

***

Przygotowała: Aldona Łaniewska-Wołłk

Data emisji: 30.03.2024

Godzina emisji: 19.00

mgc/mpkor