Armia Andersa - Wojsko Polskie z jeńców w ZSRR

Ostatnia aktualizacja: 10.05.2022 07:45
- Anders był człowiekiem doświadczonym, wywodził się z armii rosyjskiej, znał język i realia. Przeżył gehennę aresztowany we Lwowie, siedział w więzieniu na Łubiance. Był to naturalny kandydat do objęcia tego stanowiska - mówił w Dwójce prof. Sławomir Kalbarczyk z Instytutu Pamięci Narodowej. Audycję poświęciliśmy fenomenowi Armii Andersa i jej wędrówce z terenów ZSRR na Zachód.
Przegląd oddziałów Armii Andersa, 1942 rok
Przegląd oddziałów Armii Andersa, 1942 rokFoto: Wikimedia Commons – repozytorium wolnych zasobów

Armia z jeńców wojennych

Pierwsze pomysły stworzenia formacji wojskowej z rzeszy jeńców rozproszonych po Związku Radzieckim pojawiły się już w 1939 roku. - W moim przekonaniu, to nie były pomysły strony polskiej - podkreślił prof. Sławomir Kalbarczyk. - Rząd gen. Sikorskiego po 17 września 1939 roku uważał, że Polska znajduje się w stanie wojny ze Związkiem Sowieckim, co było zgodne ze stanem prawnym i wszystkimi regułami, które ten stan ukonstytuowały.

Memoriał Litauera

W czerwcu 1940 roku powstał tzw. memoriał Stefana Litauera, który zakładał plan utworzenia 300-tysięcznej polskiej armii na terenie ZSRS. Przewidywał on jednoczesną rezygnację rządu ze wschodnich terenów II Rzeczpospolitej zajętych 17 września przez Armię Czerwoną. - Moim zdaniem był on inspirowany przez stronę brytyjską - ocenił nasz gość. - To Brytyjczycy, w przeciwieństwie do nas, uważali Związek Sowiecki za zupełnie inne państwo, potencjalnego sojusznika w wojnie z Niemcami.

Układ Sikorski-Majski

Powstanie Armii Polskiej na Wschodzie, która została przemianowana w 1943 roku na 2 Korpus Polski, było możliwe dzięki układowi Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 roku, który zakładał, że polskie oddziały zostaną stworzone ze zwolnionych na mocy amnestii mieszkańców Kresów Wschodnich, którzy trafili do sowieckiej niewoli po agresji Armii Czerwonej na Polskę we wrześniu 1939 roku.

- To nie była wymarzona koncepcja dla Sowietów, żeby nawiązać relacje z rządem polskim - tłumaczył historyk. - Najpierw chcieli stworzyć na terenie Związku Sowieckiego Komitet Narodowy Polski (KPN) i temu komitetowi przekazać polskich jeńców wojennych, żeby organizował armię.

Pomysł został kategorycznie oprotestowany przez władze polskie oraz brytyjskie. - Sowieci się tutaj ugięli - zaznaczył prof. Kalbarczyk. 

Na szlaku armii Andersa - serwis specjalny >>>>

Ostatecznie, dzięki umowie Sikorski-Majski, z sowieckich łagrów wyszło blisko 116 tysięcy ludzi, w tym ponad 78 tysięcy żołnierzy i około 37 tysięcy osób cywilnych. Było to około 10 procent ludności wywiezionej ze wschodnich obszarów Rzeczypospolitej w głąb Związku Sowieckiego.

Bohaterski pochód

Armia Polska, która po przetransportowaniu do Iranu, a później do Włoch została przekształcona w 2 Korpus Polski, zdobyła między innymi Monte Cassino, wyzwoliła spod okupacji niemieckiej dziesiątki włoskich miasteczek i miast, wśród nich Ankonę i Bolonię.

***


Posłuchaj
27:06 2022_05_09 21_33_00_PR2_Rzeczypospolite.mp3 Tworzenie Armii Andersa w ZSRR (Rzeczypospolite/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: Rzeczypospolite

Prowadził: prof. Antoni Dudek

Gość: prof. Sławomir Kalbarczyk (Instytut Pamięci Narodowej)

Data emisji: 9.05.2022

Godzina emisji: 21.30

Czytaj także

"Odyseja Wolności". IPN oryginalnym projektem przypomni szlak Armii Andersa

Ostatnia aktualizacja: 17.02.2022 05:02
W związku z przypadającą w tym toku 80. rocznica rozpoczęcia wymarszu armii generała Andersa ze Związku Sowieckiego, IPN przygotował specjalny projekt upamiętniający polskich żołnierzy. "Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności" zainauguruje przejazd pociągu nazwanego "Anders". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Szlaki Nadziei Odyseja wolności". Projekt IPN w 80. rocznicę wędrówki generała Andersa

Ostatnia aktualizacja: 21.03.2022 10:00
"Szlaki Nadziei Odyseja wolności" to tytuł projektu przygotowanego przez Instytut Pamięci Narodowej, w związku z 80. rocznicą rozpoczęcia wędrówki generała Andersa. "Kraj nasz prowadzi zaciętą bitwę o byt i istnienie. Wiemy dobrze, że Ojczyzny nikt nam darmo nie da..." – brzmiały słowa generała z rozkazu o ewakuacji Polaków ze Związku Radzieckiego z 19 marca 1942 roku. Na czym polega jubileuszowe wydarzenie? Do kogo jest adresowane?  
rozwiń zwiń