Stefan Wyszyński w trudnym dialogu z komunistami

- Jeśli chodzi o kwestię porozumienia, 1950 rok, trzeba rozpocząć od uwagi, że był to element szerszej wizji prymasa Wyszyńskiego dogadywania się z władzami w sposób pokojowy, do kiedy jest to możliwe - mówił w audycji "Rzeczypospolite" prof. Rafał Łatka, autor książki "Prymas Stefan Wyszyński w realiach PRL".

Kardynał Stefan Wyszyński

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Dlaczego w kwietniu 1950 roku kardynał Stefan Wyszyński - wbrew oporowi części episkopatu i Stolicy Apostolskiej - zawarł porozumienie z władzami PRL? 

Warunki porozumienia

Podejmując dialog z komunistami, hierarcha postawił dwa warunki. Pierwszy z nich mówił o respektowaniu wewnętrznej spoistości oraz funkcjonowania episkopatu i duchowieństwa. Drugi zakładał brak ingerowania w politykę kadrową, a także nieutrudnianie łączności ze Stolicą Apostolską. - Odbyło się to z dużym oporem części hierarchii kościelnej - tłumaczył prof. Łatka. - Przeciwnikiem porozumienia był m.in. kard. Adam Sapieha, który uważał, że z komunistami, owszem, należy rozmawiać, ale broń Boże nie podpisywać żadnych dokumentów, deklaracji, bo to może Kościół skompromitować.

Sprzeciw starszej generacji

Wspomniany kard. Sapieha reprezentował starszą generację biskupów, która stała na stanowisku, że komunizm jest absolutnie zły, zatem nie należy z nim wchodzić w dialog. - Prymas uważał inaczej - podkreślił historyk. - Widział, że jeśli nie dojdzie do podpisania jakiegoś dokumentu, do którego można się odwoływać, to represje antykościelne mogą nie mieć żadnych granic.

Należy żyć, nie ginąć

W swoim podejściu, głoszącym, że należy dobrze żyć dla Polski, a nie dobrze dla niej ginąć, bo Polscy dobrze ginęli w czasie II wojny światowej i Powstania Warszawskiego, prymas był mocno osamotniony, ale konsekwentny. - Spotkała go za to krytyka - zaznaczył nasz gość. - Zawieranie porozumień z bytami państwowymi należało do uprawnień Stolicy Apostolskiej. Rok później, podczas pobytu w Watykanie, prymas wyjaśnił sytuację i zyskał aprobatę Piusa XII.

***

Temat ten Polskie Radio podejmowało w serwisie specjalnym poświęconym postaci kardynała Stefana Wyszyńskiego. Pisaliśmy o tym tak:

14 kwietnia 1950 roku prymas Polski w imieniu episkopatu podpisał porozumienie z władzami komunistycznymi. Kardynał Stefan Wyszyński chciał dzięki temu zapobiec dalszym prześladowaniom Kościoła katolickiego w Polsce.

Porozumienie normalizowało stosunki pomiędzy Kościołem a państwem. Rząd gwarantował m.in. nauczanie religii w szkołach oraz istnienie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i wydziałów teologicznych w Krakowie i Warszawie. Kościół z kolei zobowiązał się wezwać duchowieństwo do poszanowania władzy i współpracy przy odbudowie kraju. Duchowni mieli też "popierać wszelkie wysiłki zmierzające do utrwalenia pokoju".

Prymas Stefan Wyszyński był krytykowany za uleganie komunistom, ale w rzeczywistości za cenę niewielkich ustępstw zdołał na kilka lat ocalić niezależność Kościoła i tymczasowo odsunąć zagrożenie atakiem wrogiej Kościołowi władzy.

Posłuchaj

28:08 Rzeczypospolite Dwójka 24 październik 2022 21_30_08.mp3 Stefan Wyszyński i władze PRL (Rzeczypospolite/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: Rzeczypospolite

Prowadził: prof. Antoni Dudek

Gość: prof. Rafał Łatka (autor książki "Prymas Stefan Wyszyński w realiach PRL")

Data emisji: 24.10.2022

Godzina emisji: 21.30

kor