Nad jakimi kwestiami obradowali członkowie Zjazdu? Skąd brał się patos obecny w ich słowach? Dlaczego wśród delegatów robotniczego związku zawodowego dominowały osoby z wyższym wykształceniem? Jak przebiegały wybory przewodniczącego związku? W jaki sposób powstało "Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej"? Co zawierał program "Samorządna Rzeczpospolita"? Jakie jest dziedzictwo tego zjazdu?
O tych zagadnieniach opowiedział w audycji prof. Bartosz Kaliski z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk.
***
5 września 1981 roku, w hali Olivia w Gdańsku rozpoczął się I Krajowy Zjazd Delegatów Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność".
Dwie tury
Obrady odbywały się w dwóch turach. Pierwsza, od 5 do 10 września, miała w znacznym stopniu charakter porządkowy, wybierano władze zjazdu, komisje oraz omówiono pierwsze projekty uchwał. Potem delegaci rozjechali się do swoich województw i komisji zakładowych, żeby przedyskutować zgłoszone propozycje. Od 26 września do 7 października przeprowadzono drugą turę zjazdu, która poświęcona była przedyskutowaniu programu związku oraz wyborowi najwyższych władz. Na przewodniczącego wybrano Lecha Wałęsę.
Uchwalony podczas zjazdu program NSZZ "Solidarność" otrzymał nazwę "Samorządna Rzeczpospolita". W dokumencie tym stwierdzano, że Związek jest organizacją wieloświatopoglądową, reprezentującą pracowników i broniącą ich interesów. Wśród zapisanych postulatów były powszechne prawa do pracy, jasny podział kompetencji organów państwa, demokratyzacja życia publicznego. Oczekiwano możliwości rozwiązywania wszelkich spraw spornych na drodze dialogu.
Posłanie do ludzi pracy
8 września zjazd uchwalił posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej. Dokument wyrażał poparcie dla robotników z innych krajów socjalistycznych. Wzywał też związkowców krajów bloku radzieckiego do wspólnej walki o swoje prawa, do swobody zrzeszania się. Tekst posłania brzmiał następująco:
- Delegaci zebrani w Gdańsku na I Zjeździe Delegatów Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" przesyłają robotnikom Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Rumunii, Węgier i wszystkich narodów Związku Radzieckiego - pozdrowienia i wyrazy poparcia.
- Jako pierwszy, niezależny związek zawodowy w naszej powojennej historii głęboko czujemy wspólnotę naszych losów. Zapewniamy, że wbrew kłamstwom szerzonym w waszych krajach, jesteśmy autentyczną, 10-milionową organizacją pracowników, powołaną w wyniku robotniczych strajków. Naszym celem jest walka o poprawę bytu wszystkich ludzi pracy. Popieramy tych z was, którzy zdecydowali się wejść na trudną drogę walki o wolny ruch związkowy. Wierzymy, że już niedługo wasi i nasi przedstawiciele będą się mogli spotkać celem wymiany związkowych doświadczeń.
Pismo powstało z inicjatywy lekarza z Ostrowa Wielkopolskiego Henryka Sicińskiego. Tekst opracowali wspólnie Bogusław Śliwa, prawnik z Kalisza, wiceprzewodniczący Zarządu Regionu "S" Wielkopolska Południowa i Jan Lityński, członek KSS "KOR". Na wniosek Andrzeja Gwiazdy projekt od razu poddano pod głosowanie. Zgromadzeni w Gdańsku delegaci zdecydowaną większością głosów przyjęli posłanie za oficjalny dokument I KZD NSZZ "Solidarność".
26:45 2023_11_27 21_30_20_PR2_Rzeczypospolite.mp3 I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność" (Rzeczypospolite/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Rzeczypospolite
Prowadził: prof. Antoni Dudek
Gość: prof. Rafał Wnuk (Instytut Historii KUL)
Data emisji: 27.10.2023
Godz. emisji: 21.30
polskieradio.pl/pg/mo/mgc
