Jakie były powody aresztowania Władysława Gomułki? O międzynarodowym i wewnątrzpartyjnych kontekstach uwięzienia "Wiesława" w "Rzeczypospolitych" opowiadał dr Robert Spałek z Instytutu Pamięci Narodowej.
Ku kolejnej wojnie
Pytanie wymaga wielowątkowej odpowiedzi. Na rozwój wypadków wpłynęły czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. - Upraszczając, Stalin i kierownictwo sowieckie po zakończeniu wojny dosyć szybko zaczęło przygotowywać się - przynajmniej w teorii - do kolejnej wojny światowej, zwarcia obu bloków militarnych, gospodarczych, politycznych - tłumaczył historyk.
Zarządzanie przez kryzys
- Nawyk partii sowieckiej i samego Stalina, by doprowadzać swoich podwładnych do zwarcia szeregów, by sam Stalin i Moskwa miała u podwładnych posłuch, polegał na tym, że Stalin zarządzał poprzez kryzys - zaznaczył dr Spałek. Doprowadzał do kłótni między koteriami, frakcjami, grupami ludzkimi i później te konflikty rozgrywał. Dzięki temu trzymał członków partii w szachu.
A zatem, nauczeni doświadczeniem innych, lokalni działacze mieli świadomość, że możliwość zrzucenia z piedestału piastowanej funkcji jest wysoce prawdopodobna. - Tylko w latach 1936-38 najbardziej ostrożne liczby dotyczące aresztowanych w Związku Sowieckim z powodów politycznych mówią, że to jest półtora miliona osób - podkreślił rozmówca. - Stalin po wojnie tę samą metodę przeszczepiał do krajów satelickich.
Konflikty personalne
Z kolei czynniki wewnętrzne były związane z konfliktem personalnym między Bierutem a Gomułką. Dla Stalina żaden z nich nie był do końca wygodny. - Gomułka jest zbyt nacjonalistyczny, zbyt niezależny - mówił badacz. - Bierut sam jest w porządku, ale na plecach ma samych Żydów (...), co na Stalina działa jak płachta na byka - dodał dr Spałek.
Za niewiarę w socjalizm
Towarzysz Wiesław nie powiedział o tym, jak szkodliwa była jego działalność. Co gorzej, towarzysz Wiesław powrócił na swoje dawne, fałszywe, nacjonalistyczne pozycje - tak w grudniu 1948 Zenon Kliszko oskarżał Władysława Gomułkę.
Jest waszym partyjnym prawem krytykować to, co uważacie za niesłuszne. Jest moim partyjnym prawem bronić się przed zarzutami, które ja uważam za niesłuszne. Oświadczam wam, towarzysze, że stoję na stanowisku swojej samokrytyki. Jeśli ktoś, towarzysze, próbuje mnie zepchnąć na pozycje antypartyjne, to ja wam oświadczam, że na takie pozycje się zepchnąć nie dam - odpierał ataki Gomułka.
Urlop w areszcie
Po kongresie zjednoczeniowym PZPR w 1948 roku Władysław Gomułka i partyjni zwolennicy zaczęli być odsuwani od stanowisk, potem zaczęły się aresztowania. 2 sierpnia 1951 roku funkcjonariusze bezpieki przyjechali po tow. Wiesława do Krynicy, gdzie wraz z żoną spędzał urlop.
Został przewieziony do tajnego więzienia MBP w Miedzeszynie. Była to odosobniona willa o kryptonimie "Spacer". Przeciwko Gomułce zaczęto prowadzić bardzo drobiazgowe śledztwo, nadzorowane przez samego Bieruta. Ale do procesu nie doszło. W grudniu 1954 roku, już po śmierci Stalina, Gomułka wyszedł na wolność. Lata spędzone w areszcie pomogły mu w budowie kapitału politycznego i uzyskaniu społecznego poparcia. Wyniosło go to do władzy w październiku 1956 roku.
27:45 Rzeczypospolite Dwójka 23 styczeń 2023 21_31_07.mp3 Wokół aresztowania Władysława Gomułki (Rzeczypospolite/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Rzeczypospolite
Prowadził: prof. Antoni Dudek
Gość: dr Robert Spałek (Instytut Pamięci Narodowej)
Data emisji: 23.01.2023
Godzina emisji: 21.30
kor
