Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, nazywane polskimi Noblami otrzymali: profesor Anna Wierzbicka z Australian National University w Canberze, profesor Tomasz Guzik z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz profesor Tadeusz Marek Krygowski z Uniwersytetu Warszawskiego.
W tym roku wyjątkowo przyznano trzy, a nie jak to zwykle bywało cztery nagrody.
- Nagroda jest traktowana jako najbardziej prestiżowe wyróżnienie naukowe w Polsce. Rada fundacji, która pełni rolę kapituły tej nagrody, uznała na podstawie opinii i recenzji ekspertów, że w tym roku będzie troje laureatów – tłumaczy powody decyzji Jakub Wojnarowski, dyrektor ds. programowych Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
W tym roku w dziedzinie nauk humanistycznych Polskiego Nobla otrzymała lingwistka, profesor Anna Wierzbicka, która opisała język języków.
Stworzyła ponad sześćdziesiąt uniwersalnych pojęć, obecnych we wszystkich językach świata. Jak tłumaczyła podczas rozmowy z redaktor Dorotą Truszczak ludzi bardziej dziwi, że jakieś słowo nie funkcjonuje w innej kulturze niż to, że funkcjonuje we wszystkich językach na świecie.
Profesor Anna Wierzbicka
- Niektóre pojęcia wydają się oczywiste, na przykład negacja czyli "nie". Nikt się nie dziwi, że we wszystkich językach znajduje się słowo "nie". Najbardziej ludzie się dziwią nie co do tego, co znajdujemy, ale co do tego, że jakiegoś słowa gdzieś nie ma. Na przykład, gdy nie ma takiego pojęcia jak kolor czy niebo – tłumaczyła Wierzbicka, laureatka Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Idea powstania "alfabetu myśli ludzkiej” powstała w Polsce, jednak prace nad stworzeniem Naturalnego Metajęzyka Semantycznego tempa nabrały dopiero w Australii, gdzie polska profesor wykłada na jednym z uniwersytetów.
- Pierwszych czternaście pojęć zaproponowałam na podstawie języka polskiego i języków europejskich mi znanych, ale w Australii nagle znalazłam się w środowisku, gdzie było wielu ekspertów od bardzo różnych języków świata – opowiada podczas rozmowy z redaktor Truszczak.
Choć Naturalny Metajęzyk Semantyczny nie jest językiem esperanto, to zdaniem laureatki może być bardzo pomocny w porozumiewaniu się. Za pomocą 60 prostych słów można opisywać znaczenie każdego słowa w każdym języku obcym
- Można w nim formułować wszystkie wyjaśnienia w sposób niezależny od różnych języków i różnych kultur. To jest taka pojęciowa "lingua franka" dla całego świata – stwierdziła profesor Anna Wierzbicka.
Polskiego Nobla otrzymał także profesor Tomasz Guzik, lekarz z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opisał on rolę układu odpornościowego w powstawaniu nadciśnienia tętniczego. Guzik jest jednym z najmłodszych laureatów tej nagrody. Do swoich dokonań podchodzi z pewną dozą ostrożności i skromności.
Profesor Tomasz Guzik
- Dopiero czas pokaże, czy to jest rewolucyjne odkrycie. Dlatego, że najważniejsze jest to, w jakim stopniu ta obserwacja przekłada się na sytuację pacjentów – powiedział podczas rozmowy z redaktor Truszczak.
Trzecim tegorocznym laureatem Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest profesor Tadeusz Marek Krygowski z Uniwersytetu Warszawskiego. Laureat stworzył metodę opisywania aromatyczności substancji. Opracował indeks HOMA (Harmonic Oscillator Model Of Aromacity), który pozwala za pomocą liczb opisywać aromatyczność związków organicznych. I wcale nie chodzi o zapachy.
- Aby zrozumieć na czym ta metoda polega, należy powiedzieć, że połowa związków organicznych w przyrodzie jest aromatyczna, czyli ma specjalny układ atomów węgla – opisuje profesor. – Chodzi o związki, które mają zastosowanie w farmakologii, czy w przemyśle chemicznym, detergenty, ale także substancje wybuchowe – mówi laureat.
Profesor Tadeusz Marek Krygowski
Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej są przyznawane za osiągnięcia i odkrycia stanowiące istotny wkład w życie duchowe i postęp cywilizacyjny naszego kraju oraz zapewniające Polsce miejsce w nauce światowej. Każdy z laureatów otrzymuje 200 tys. zł. Nagrody są przyznawane w czterech obszarach: nauk humanistycznych i społecznych, przyrodniczych i medycznych, nauk ścisłych oraz nauk technicznych. W tym roku nie wyłoniono laureata w kategorii nauk technicznych.
Polskie Noble są przyznawane od 1992 r. Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi zdobywcami nagrody, liczy 68 osób. Są wśród nich m.in.: prof. Tomasz Dietl, prof. Wiesław Jędrzejczak, prof. Zofia Kielan-Jaworowska, prof. Karol Modzelewski, prof. Andrzej Paczkowski, prof. Jadwiga Staniszkis, prof. Stefan Swieżawski, prof. Maciej Gliwicz, prof. Andrzej Udalski, prof. Aleksander Wolszczan.
Aby wysłuchać relacji z rozdania nagród, wystarczy kliknąć "Polskie Noble rozdane" w boskie "Posłuchaj" w ramce po prawej stronie.
(mb)
