Julian Stryjkowski – z ciemności na światło dzienne

Zmagania z tożsamością narodową, religijną i seksualną to według Ireneusza Piekarskiego, autora nowej książki o Stryjkowskim, spiritus movens twórczości pisarza.

Twórczość Juliana Stryjkowskiego, umieszczana często w nurcie realizmu mistycznego, niemal w całości skupia się wokół problematyki żydowskiej. W jego powieściach żywe są sprawy społeczne, związane z obrzędami religijnymi i walką o zachowanie tożsamości narodowej. W opowieściach o losach  Żydów przewijają się wątki tragedii Holocaustu oraz zgubnych ideologii komunizmu i syjonizmu. Do najbardziej znanych jego utworów należą "Głosy w ciemności" i "Austeria". W konstrukcjach swoich powieści Stryjkowski na zasadzie polifonii udzielał głosu swoim bohaterom, aranżując  spory światopoglądowe.

Związki pisarza z kulturą żydowską nie są jednak proste. Jak zauważył dr Ireneusz Piekarski, Stryjkowski całe życie zmagał się z pewnym rodzinnym bagażem. – Gdy był już dojrzałym mężczyzna twierdził, że urodził się niewierzący i że cała jego droga życiowa była ucieczką od religii ojca, religii ostrej, pełnej przepisów i strachu - powiedział gość audycji "Skarbiec Nauki Polskiej". Od najmłodszych lat zainteresowany był sprawami Polski, wcześnie nauczył się też języka polskiego. Stryjkowski, który właściwie czuł się Polakiem (studiował nawet polonistykę), miał jednak taki epizod w życiu, gdy przeszedł z języka jidysz na hebrajski i widział siebie bardziej jako Żyda syjonistę niż Żyda zasymilowanego.

rys. Zbigniew Kresowaty

W młodości przeżywał fascynacje światopoglądem socjalistycznym, którym dał wyraz w powieści z 1950 roku - "Bieg do Fragal". Utwór o sporych walorach literackich jest jednak dość naiwny w warstwie ideologicznej. Stryjkowski nie poprzestawał na teoretyzowaniu, wstąpił do Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, który był odłamem Komunistycznej Partii Polski. – Dla wielu osób pochodzenia żydowskiego, które jakoś szukały swego miejsca w świecie na początku XX wieku, alternatywą był wyjazd do Palestyny i tam tworzenie nowej rzeczywistości, albo próba zostania w Polsce. Sytuacja żydowskiej inteligencji była trudna i przez to młodzież z tego środowiska często się radykalizowała – wyjaśniał dr Ireneusz Piekarski.

 

                                          ***

O życiu i twórczości Juliana Stryjkowskiego mówiliśmy w audycji "Skarbiec Nauki Polskiej". Naszym gościem był dr Ireneusz Piekarski, jego książka zatytułowana "Z ciemności – o twórczości Juliana Stryjkowskiego" ukazała się w serii Monografie Fundacji Nauki Polskiej (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego).

Autor jest pracownikiem Katedry Teorii i Antropologii Literatury KUL i od kilku lat zajmuje się analizą dorobku pisarskiego J. Stryjkowskiego. W swej książce koncentruje się przede wszystkim na najsłabiej poznanym okresie życia pisarza: latach 20. i 30. XX wieku (czasem pierwszych prób literackich) oraz omawia okres pracy dziennikarskiej Stryjkowskiego w komunistycznych gazetach Lwowa i Moskwy w latach II wojny światowej. Sporo miejsca poświęca również dojrzałej twórczości, która zaczyna się wraz z debiutem powieściowym "Głosów z ciemności" w 1956 roku.

Audycję przygotowała Katarzyna Kobylecka.

Aby wysłuchać całej audycji, kilknij ikonę dźwięku w boksie Posłuchaj po prawej stronie.

(Lm)