Konferencja będzie zwieńczeniem i upowszechnieniem rezultatów wieloletniej współpracy instytucji państwowych i pozarządowych w Polsce i w Litwie nad wspólnym dziedzictwem XX wieku. Przybliży współczesnemu odbiorcy wiedzę o wyjątkowo ważnym źródle, jakim są Dzienniki i o ich autorze – Michale Römerze, wielkiej postaci historii i kultury zarówno Polski, jak i Litwy.
W trakcie konferencji wysłuchamy dyskusji z udziałem cenionych polskich oraz litewskich historyków. Prof. Alvydas Nikžentaitis z Wileńskiego Uniwersytetu Pedagogicznego oraz prof. Grzegorz Nowik z Instytutu Studiów Politycznych PAN będą dyskutować o ładzie w Europie Środkowo-Wschodniej w kluczowym momencie formowania się niepodległej Polski i Litwy.
Druga rozmowa, z udziałem dr. Rimantasa Miknysa, dyrektora Instytutu Historii Litwy w Wilnie oraz prof. Leszka Zasztowta ze Studium Europy Wschodniej UW, będzie dotyczyć obrazu pogranicza litewsko-polskiego w oczach Michała Römera, który określał siebie i jako Polaka, i jako Litwina.
Dzienniki Michała Römera to fundamentalny zapis dla historii polsko-litewskiej. Römer dzienniki prowadził w języku polskim, zapisując w nich codziennie przez 34 lata najważniejsze zdarzenia, procesy kulturowe, społeczne, polityczne. Jego rękopisy są bezcennym źródłem informacji nie tylko o stosunkach narodowościowych, ale też o tradycjach polskiej kultury, nauki, sztuki i ludziach, którzy te tradycje tworzyli i kultywowali. Autor był centralną postacią życia publicznego, wybitnym myślicielem, działaczem politycznym i społecznym (w marcu 1919 został wysunięty przez Józefa Piłsudskiego na stanowisko premiera polsko-litewskiego rządu w Wilnie). Wyprzedzał swój czas, umiał wyjątkowo celnie uchwycić istotę otaczającej go rzeczywistości. Dzięki niemu dziś można zrozumieć polsko-litewskie doświadczenie XX wieku.
Oryginał dzienników liczy ponad 20 tysięcy stron, zapisanych drobnym maczkiem, miejscami prawie nieczytelnym. Z tego powodu to bezcenne źródło dotąd było trudno dostępne nawet dla badaczy (oryginały znajdują się w archiwach litewskich). Wcześniej podejmowano próby edycji dzienników, jednak dopiero Ośrodek KARTA, dzięki wsparciu finansowemu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki oraz Fundacji PZU, zdołał powołać polsko-litewski zespół badaczy, który podjął się tak trudnego zadania. 6-tomowa edycja dzienników (dotąd ukazały się drukiem 4 tomy z lat 1911–30) będzie zawierać najważniejsze wydarzenia dla dziejów i kultury Polski oraz Litwy. Pełny, wielowymiarowy obraz przeszłości przedstawiony przez Michała Römera pozwala poznać źródło splatających się wątków i wydarzeń, złożoność wynikających z nich napięć oraz perspektywę historyczną narodów Europy Wschodniej.
„Nie jestem bowiem ani wyłącznie Litwinem, ani wyłącznie Polakiem. Polacy mogą się złościć na Litwinów i jest im z tym dobrze. Litwini mogą się złościć na Polaków i jest im również dobrze. Ja zaś, jak jakiś żubr szczątkowy, jak ostatni Mohikanin wymierającej rasy krajowej, kocham zarówno Litwinów i Polaków i nie umiem nienawidzić jednostronnie jednych lub drugich. Dla mnie więc osobiście ten zatarg jest tragedią i wszystko, co dolewa oliwy do ognia i jątrzy, boli mnie niewypowiedzianie. Czuję się samotny jak człowiek, którego rasa wyginęła i który sam jeden z niej pozostał, niezrozumiany już przez nikogo.” 21 lipca 1921
Projekt dofinansowany ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach Programu Kultura – Interwencje 2018.
Sala Balowa Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich UW, 10 października 2018, godz. 18.00. Wstęp wolny.
Organizatorzy proszą o potwierdzenie obecności nad adres: promocja@karta.org.pl
***
mat. prasowe organizatorów
