Wykonawstwo historyczne – oprócz nieustannego reinterpretowania arcydzieł przeszłości – zajmuje się odkrywaniem zapomnianego repertuaru i przewartościowywaniem naszych dotychczasowych ocen. Okazuje się bowiem, że historia potraktowała okrutnie wielu znakomitych kompozytorów. Dziś ich dzieła ożywają i przemawiają do nas z zaskakującą siłą. Program wieczornej, głównej serii koncertów tegorocznego festiwalu Actus Humanus Nativitas składa się niemal wyłącznie z takiej właśnie muzyki – zapomnianej przez kilka stuleci, choć znakomitej, głęboko poruszającej i, co ciekawie, brzmiącej wyjątkowo nowocześnie. To dźwięki, które wciąż mówią nam ważne rzeczy o nas samych.
Dobrym przykładem jest twórczość barokowych kompozytorów weneckich – jednocześnie teatralna i epicka, niezwykle melodyjna i wyjątkowo wirtuozowska. Wiele utworów powstawało dla ospedali – podopieczne tych sierocińców były znakomicie wykształconymi wirtuozkami, podziwianymi przez przybyszów z całej Europy. Uwielbiany w Gdańsku skrzypek i dyrygent Fabio Biondi na inaugurację festiwalu (12 grudnia) przygotował arcyciekawy program złożony z opracowań antyfony maryjnej Salve Regina, skomponowanych właśnie dla dziewczęcych zespołów przez Vivaldiego, Galuppiego, Hassego i Porporę. Obok orkiestry Europa Galante wystąpią wyśmienite śpiewaczki: Martina Belli i Monica Piccinini.
Drugi wieczór (13 grudnia) należeć będzie do jednego z najwybitniejszych na świecie lutnistów, Konrada Junghänela i jego słynnego zespołu Cantus Cölln. To artyści, którzy od ponad trzydziestu lat odkrywają zapomnianą muzykę niemiecką XVII i XVIII wieku. Podczas swojego gdańskiego debiutu przedstawią program zatytułowany Opowieści o życiu i śmierci, na który złożą się koncerty kościelne i motety m.in. Heinricha Schütza, Johanna Hermanna Scheina, Johanna Rosenmüllera i Leonharda Lechnera.
Osobnym rozdziałem w historii wykonawstwa historycznego jest Sequentia i jej szef Benjamin Bagby. Takich muzyków można policzyć na palcach rąk, choć przecież Bagby i tak jest artystą jedynym w swoim rodzaju. Hipnotyzujący śpiewak i harfista, wielki mag o niezwykłej charyzmie i rzadko spotykanym talencie aktorskim, a przy tym wybitny badacz muzyki najdawniejszej wystąpi na Actus Humanu po raz pierwszy (14 grudnia). Wraz z Norbertem Rodenkirchenem i Hanną Marti przedstawią program Mnisi śpiewają pogan, w którym odkrywają tajemnice muzycznych manuskryptów zakonnych, powstałych między IX a XII wiekiem.
Najwybitniejszym obecnie na świecie harfistą, znawcą budowy tego instrumentu i repertuaru harfowego jest z pewnością Andrew Lawrence-King. Ten wyśmienity instrumentalista i badacz, między innymi stały współpracownik Jordiego Savalla, lubi odkrywać zapomniany repertuar z różnych części Europy i Nowego Świata. Do Gdańska przywiezie (15 grudnia) pierwsze hiszpańskie oratorium bożonarodzeniowe – Oratorio sacro al Nacimiento de Cristo Señor Nuestro Pedra Martíneza de Orgambide, kompozytora działającego w Walencji w początkach XVIII wieku. The Harp Consort pod kierunkiem swojego szefa wykona utwór w wersji półscenicznej.
Ostatni koncert wieczornej serii (16 grudnia) sprawi z pewnością, że do Gdańska zjadą się z całej Polski fani Christiny Pluhar i jej zespołu L’Arpeggiata. Tym razem austriacka teorbistka, twórczyni najoryginalniejszego brzmienia i barokowego stylu wykonawczego naszych czasów, zaprosiła do współpracy dwie śpiewaczki: Céline Scheen i Giuseppinę Bridelli. Wspólnie wykonają program Lira Orfeusza, złożony z kantat Luigiego Rossiego – jednego z najpopularniejszych i najwyżej cenionych w XVII wieku twórców operowych i kantatowych, działającego w Rzymie i Paryżu. Zapomniane dzieła pochodzą z manuskryptów przechowywanych w paryskiej Bibliotece Narodowej i stanowią prawdziwą mozaikę tego, co we włoskim baroku najlepsze.
Grudniowa edycja festiwalu Actus Humanus Nativitas to także kontynuacja zapoczątkowanej w ubiegłym roku serii recitali, podczas których gdańskiej publiczności prezentują się polscy wykonawcy specjalizujący się w grze na instrumentach dawnych. Tym razem czekają nas trzy festiwalowe debiuty oraz kontynuacje dwóch występów z grudnia 2017 roku.
Popołudniowy cykl koncertowy spięty zostanie – tak jak rok wcześniej – klamrą sonatową.
Grzegorz Lalek i Lilianna Stawarz uzupełnią cykl Sonat skrzypcowych op. 5 Arcangela Corellego, którego połowę już w Gdańsku wykonali. Tym razem znakomita klawesynistka, jedna z centralnych postaci polskiego życia muzycznego, i jeden z najwszechstronniejszych w naszym kraju skrzypków przedstawią (12 grudnia) sonaty da chiesa, a więc pierwszą połowę najważniejszego opus sonatowego w historii barokowej muzyki skrzypcowej.
Podobnie skrzypaczka Martyna Pastuszka, świetna solistka i koncertmistrzyni {oh!} Orkiestry Historycznej wraz z najwybitniejszym polskim klawesynistą młodszego pokolenia Marcinem Świątkiewiczem zagrają (16 grudnia) trzy Sonaty na klawesyn i skrzypce Johanna Sebastiana Bacha BWV 1017–1019, dopełniając w ten sposób program występu sprzed roku.
Pomiędzy skrzypcowo-klawesynową muzyką Corellego i Bacha zabrzmią organy, carillon i viola da gamba. Gratką dla wielbicieli muzyki XVIII wieku będzie z pewnością wykonanie 12 Sonat na violę da gamba Georga Philippa Telemanna (13 grudnia), muzyki zachwycającej finezją i oryginalnością, jeszcze do niedawna całkowicie zapomnianej – zbiór ten aż do 2015 roku uważany był za zaginiony. Sonaty zagra Krzysztof Firlus, jedyny w Polsce muzyk z powodzeniem łączący karierę kontrabasisty i gambisty, artysta koncertujący na obu instrumentach zarówno jako solista, kameralista, jak i muzyk orkiestrowy.
Magnesem, który przyciągnie na festiwal miłośników barokowej muzyki klawiszowej będzie z pewnością recital Marcina Szelesta (14 grudnia), jednego z najwybitniejszych organistów w Europie, wielkiego znawcy i badacza dawnej muzyki klawiszowej, profesora Akademii Muzycznej w Krakowie, organisty krakowskiego kościoła Świętego Krzyża i stałego współpracownika polskich i zagranicznych orkiestr barokowych. Na program jego koncertu złożą się utwory z polskich tabulatur organowych od końca XVI do początku XVIII wieku.
Niezwykle oryginalnym recitalem będzie z kolei występ gdańszczanki Anny Kasprzyckiej (15 grudnia), pierwszej polskiej absolwentki Królewskiej Szkoły Carillonowej w Mechelen, najstarszej na świecie, międzynarodowej szkoły gry na tym instrumencie. Na największym w tej część Europy carillonie, znajdującym się w wieży kościoła św. Katarzyny, artystka wykona utwory najsłynniejszego lutnisty czasów Bacha, Silviusa Leopolda Weissa.
„Żyjemy w wyjątkowych czasach renesansu muzyki wszystkich epok”, zauważył kiedyś Jordi Savall, wielki muzyk i archeolog muzyczny, gwiazda festiwalu Actus Humanus w 2012 i 2013 roku. Wykorzystajmy ten fakt i cieszmy się muzyką średniowiecza, renesansu i baroku w najlepszych możliwych współcześnie interpretacjach. Nie z nagrań, lecz na żywo. Po raz kolejny na gdańskim festiwalu Actus Humanus.
