Aleksandra Kuls w "Five o'clock". Obejrzyj wideo
Program:
Andrzej Panufnik Uwertura bohaterska; Ralph Vaughan Williams – The Lark Ascending;
Mieczysław Weinberg Suita Melodie polskie; Dmitrij Szostakowicz Suita z muzyki do filmu 5 dni - 5 nocy op. 111a
Wyk. Aleksandra Kuls - skrzypce, Polska Orkiestra Radiowa, dyr. Michał Klauza
Przerwa: Rozmowa z Aleksandrą Kuls i Michałem Klauzą. Autor: Beata Stylińska
***
Na "Filharmonię Dwójki" w piątek (20.04) w godzinach 19.30-21.30 zaprasza Klaudia Baranowska.
bch
***
Andrzej Panufnik (1914-1991) pisał o genezie Uwertury bohaterskiej: "Pomysł przyszedł mi do głowy we wrześniu 1939 roku, kiedy to pierwszy atak hitlerowskich najeźdźców na Warszawę spotkał się z bohaterskim oporem polskiego narodu. Niestety, moja praca nie wyszła poza ogólne szkice. W tym czasie Polska została bowiem nieoczekiwanie zaatakowana od tyłu przez Rosję. Straciłem mój optymizm". Do utworu powrócił na początku lat 1950: "Byłem w stanie zrekonstruować z pamięci formę utworu z 1939 roku: nie tylko pierwszy temat, ale i drugi, wprowadzony przez skrzypce, którym towarzyszą instrumenty dęte drewniane, grające temat w odwróceniu z dwutaktowym opóźnieniem. […] Po serii dysonansowych współbrzmień, granych fortissimo przez całą orkiestrę, następuje tryumfalna kulminacja, z której wyłania się «bohaterski» akord Es-dur".
Ralph Vaughan Williams (1872-1958) był jedynym z uczniów Maurycego Ravela, o którym ten ostatni powiedział, że odnalazł własną drogę i nie naśladował swego preceptora. Znany jest dziś głównie jako oryginalny symfonik, łączący język modalny XX wieku z ludowym melosem Anglii oraz rodzimą muzyką złotego wieku XVI. Cechy te można odnaleźć w pastoralnym Lark ascending (1914, ork. 1920). Inspiracją był opisowy poemat George’a Mereditha, przedstawiający wzlot i śpiew skowronka – uosobienie celowości i doskonałości Natury, przewyższającej człowieka, który nie zna "pieśni tak seraficko wolnej od skazy indywidualności". Skrzypcowy skowronek – otoczony łąką impresjonistycznej orkiestry – śpiewa często w wolnej od napięć skali pentatonicznej, w perlistych trylach i figuracjach.
Mieczysław Weinberg (1919–1996) urodził się w Warszawie, w rodzinie Żydów mołdawskich. Wojenna odyseja rzucała nim w różne strony (przeżył ją jako jedyny w swej najbliższej rodzinie). Ostatecznie osiadł w Moskwie, protegowany przez Szostakowicza, który cenił Weinberga nadzwyczajnie. Mimo że do Polski przyjechał tylko raz (na Warszawską Jesień, w roku 1966), jego związki z krajem pochodzenia nie zostały zerwane, o czym świadczy najlepiej monumentalna, wokalno-instrumentalna VIII Symfonia „Kwiaty polskie” (1964), do słów Juliana Tuwima. Mniejszym, ale jakże wdzięcznym dziełem w tym rodzaju jest trzyczęściowa suita orkiestrowa Melodie polskie (1950).
Kiedy w roku 1960 Dmitrij Szostakowicz (1905-1975) odwiedził Drezno, zastał miasto wciąż zrujnowane po alianckich nalotach w 1945 roku. Przeżycia drezdeńskie zaowocowały VIII Kwartetem smyczkowym, jednym z jego dzieł najbardziej tragicznych i osobistych. Film 5 dni – 5 nocy przedstawia historię żołnierzy radzieckich, którzy ratują przed zniszczeniem skarby Zwingeru, czyli drezdeńskiej galerii malarstwa. Szostakowicz z trudem znalazł w sobie siłę, by skomponować dzieło propagandowo-optymistyczne. Wieńczące suitę cytaty z Ody do radości Beethovena są zapewne nieco ironiczne.
Marcin Trzęsiok/NOSPR
