Petroloukas Halkias. Mistrz epirotejskich przestrzeni

Rzadko która tradycja muzyczna wywołuje w słuchaczach takie wrażenie przestrzeni, oddechu, nostalgii, jak muzyka epirotejska. Jej niezrównanym mistrzem był Petroloukas Halkias (1934-2025), nestor greckich klarnecistów, w ciągu ponad 70-letniej kariery strzegący i rozwijający muzyczne dziedzictwo Epiru.

Petroloukas Xalkias

Foto: mat. promocyjne

 Klarnet, emblematyczny instrument dla owej tradycji, w improwizatorskiej i melodycznej sztuce Halkiasa i jego poprzedników stał się potężnym przekaźnikiem emocji. W audycji pożegnanie Petroloukasa Halkiasa i przegląd jego najlepszych solowych nagrań: legendarna płyta "Dromoi Tis Psihis" z 1995 roku, sesji z bratem Achilleasem na skrzypcach wydanej w słynnej serii World Network, a także ostatnich nagrań w duecie z młodym wirtuozem laouto Vasillisem Kostasem.

Sięgniemy także do archiwalnych nagrań muzyki epirotejskiej i greckiej: "Divine Reeds" Tassosa Chalkiasa, gitarowe rebetiko Kostasa Bezosa oraz jego "havagies", surrealistyczne portrety gitarowe łączące Ateny i Honolulu nagrane z zespołem The White Birds, improwizowane amanedes Kostasa Nourosa z lat 20-tych XX wieku, a także duet Xylouris White oraz Cypr wyobrażony - áthos "To Know Where It's Going". 

Muzyka epirotejska w pigułce: Muzyka epirotejska pochodzi z Epiru, górzystego regionu w północno-zachodniej Grecji, i jest znana z wolnych temp, skali pentatonicznych i dużego ładunku emocjonalnego.
Obejmuje formy instrumentalne i wokalne – m.in. lamenty, melodie pasterskie, pieśni „przy stole” oraz tańce takie jak syrtos, zagrósios i tsamikós. Centralnym instrumentem jest klarnet, wspierany przez skrzypce, laouto (lutnię z czterema parami strun) i defi (bęben obręczowy), co tworzy przenikliwą harmonię melodii i rytmu.
Epirotejskie śpiewy polifoniczne – rzadko spotykane w Grecji – mają wiele głosów o różnych rolach (prowadzący, „obracający się” i drone), co tworzy kolektywny dialog muzyczny.
Repertuar tego gatunku wyraża głębokie uczucia – smutek, nostalgię, hołd dla zmarłych oraz radość życia i natury – często prezentowany podczas panegirii, czyli wiejskich festynów.

Petroloukas Halkias (1934–2025), urodzony w Delvinaki w Epirosie, był legendarnym klarnetowym mistrzem, który uczył się u regionalnych mistrzów i kontynuował muzyczne dziedzictwo.
Po emigracji do USA w 1960 roku i występie nawet w Białym Domu, promował tradycję epirotejską za granicą, by w 1979 roku wrócić do Grecji i nagrać uznane albumy.
W chwili śmierci w wieku 90 lat komentatorzy kultury opisali go jako „strażnika dziedzictwa muzycznego i tożsamości kulturowej”, który stał się inspiracją dla nowych pokoleń muzyków

***

Na audycję Nocna strefa we wtorek (17.06) od godz. 23.00 zaprasza Magda Tejchma.