Jerzy Giedroyc: założeniem było oddziaływanie na kraj

- Zawsze chcę dodać, że na tej nieludzkiej ziemi, to jest w Rosji sowieckiej, zupełnie nie straciłem moich przyjaźni z prawdziwymi Rosjanami, którzy dziś są przeciw tej sowieckiej Rosji - mówił Józef Czapski o swojej książce "Na nieludzkiej ziemi".

Redaktor naczelny miesięcznika "Kultura" Jerzy Giedroyc w siedzibie Instytutu Literackiego przy Avenue de Poissy 91, gdzie mieszkał od 1954 r.

Foto: PAP/Jerzy Ruciński

Posłuchaj

28:58 Ślady pamięci Literatura źle obecna 5.07.2021.mp3 Literatura "źle obecna" w Polsce przed 1989 r. (Ślady pamięci/Dwójka)

 

Katyń 1940. Józef Czapski wspomina poszukiwanie zaginionych polskich oficerów

W pierwszym odcinku wakacyjnego cyku "Ślady pamięci" usłyszeliśmy archiwalne nagrania z wypowiedziami twórców literatury określanej mianem "źle obecna" w Polsce przed 1989 rokiem. Tworzyli ją pisarze żyjący na obczyźnie, pozbawieni debitu komunikacyjnego, czyli objęci zakazem druku, tacy jak Gustaw Herling-Grudziński, Józef Czapski, Witold Gombrowicz czy Andrzej Bobkowski. 

- W roku 1950 roku zdobyłem niewielki zasiłek, który pozwolił mi oderwać się od bieżących spraw zarobkowych, i zacząłem pisać książkę. W ciągu miesiąca u przyjaciół napisałem sześć rozdziałów, które stanowią jedną trzecią mojej książki. Jest ona porachunkiem z systemem sowieckim, ale nie z Rosją, bo ja tę Rosję poznałem od strony takich samych ofiar, jaką ja byłem. Siedziałem tam w obozie, więc miałem poczucie solidarności ze wszystkimi, którzy tam siedzieli – mówił w audycji Gustaw Herling-Grudziński, autor książki "Inny świat".

- Część mojej książki to były notatki z Rosji sowieckiej. Potem gdy jechaliśmy przez pustynię, ja wciąż o tym myślałem i ciągle coś dopisywałem. A jak tu przyjechałem, to moi najbliżsi mnie posadzili na krześle i zmusili, żebym tę książkę napisał - wspominał Józef Czapski.

Czytaj także:

• W 60. rocznicę śmierci Andrzeja Bobkowskiego
• "Słowo jest orężem najlepszym". Instytut Literacki – wyjątkowe wydawnictwo

Olbrzymim wsparciem dla powojennej literatury na uchodźstwie był Instytut Literacki. Polskie emigracyjne wydawnictwo założone w 1946 roku w Rzymie, w 1947 przeniesione do Maisons-Laffitte; wydawca m.in. miesięcznika "Kultura" i kwartalnika "Zeszyty Historyczne". Jego dorobek to: 512 tomów polskiej literatury, 637 numerów "Kultury", 171 "Zeszytów Historycznych".

- Założeniem "Kultury" było oddziaływanie na kraj i nietracenie kontaktu z nim. Tym różniliśmy się od reszty emigracji. Z miejsca zaczęliśmy publikować pisarzy krajowych, poświęcaliśmy masę uwagi problematyce polskiej i unikaliśmy bojkotów pisarzy - wspominał Jerzy Giedroyc, nieżyjący już założyciel Instytutu.

***

Tytuł audycji: Ślady pamięci

Prowadzili: prof. Rafał Habielski i Andrzej Mietkowski

Data emisji: 5.07.2021

Godzina emisji: 17.30

mw