Radio Wolna Europa i Roman Palester

Ostatnia aktualizacja: 30.04.2022 17:00
- Będziemy mówili Wam prawdę o wypadkach rozgrywających się w świecie, którą sowiecki reżim chce przed Wami ukryć, by zabić w Was resztki nadziei - mówił Jan Nowak-Jeziorański inaugurując działalność Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. 
Audio
  • Radio Wolna Europa i Roman Palester (Dwie do setki/Dwójka)
Radio Wolna Europa. Studio, z którego emitowano wszystkie programy rozgłośni krajowych
Radio Wolna Europa. Studio, z którego emitowano wszystkie programy rozgłośni krajowychFoto: NAC

W 70. rocznicę tego wydarzenia sięgnęliśmy do archiwaliów jednej z najważniejszych rozgłośni powstałych po II wojnie światowej.

3 maja 1952 roku rozpoczęła swą wieloletnią działalność sekcja polska Radia Wolna Europa w Monachium. Jej pierwszym dyrektorem był Jan Nowak-Jeziorański.

Wyzwolić Europę Środkową i Wschodnią

Za pomocą słowa przenikała ona przez żelazną kurtynę i objaśniała rzeczywistość tym, którzy byli pozbawieni dostępu do informacji w krajach komunistycznych. 

- Głos nasz docierać będzie do Was od dnia dzisiejszego na nowych, wzmocnionych antenach - powiedział wówczas Zbigniew Błażyński. - Uwaga! Uwaga! Mówią Polacy do Polaków! Przemawiamy do braci w kraju dzięki Amerykańskiemu Komitetowi Wolnej Europy. Komitet Wolnej Europy powstał w Ameryce przed trzema laty i jako organizacja społeczna głosi na Zachodzie hasło wyzwolenia Europy Środkowej i Wschodniej spod okupacji sowieckiej.

Radio Wolna Europa było dość szeroko zakrojonym projektem medialnym. - W pewnym momencie było tam zatrudnionych 150 osób, które realizowały 18 godzin programu w ciągu doby - mówił w Dwójce historyk radia dr Marcin Hermanowski.

Roman Palester i felietony o muzyce

W cyklicznych felietonach kompozytor Roman Palester upowszechniał wiedzę o utworach muzycznych nieobecnych w świadomości muzycznej "za żelazną kurtyną" oraz komentował muzykę jako dziedziny sztuki (np. w kontekście socrealizmu). Kompozytor, który od 1947 roku przebywał i tworzył na emigracji we Francji, z czasem został w Polsce zapomniany. Powodami tego zapomnienia, na które skazano Romana Palestra, była właśnie emigracja i wieloletnia praca w Radiu Wolna Europa.

- Do 1949 roku on ciągle wraca i ma pewne kontakty z Polską, jeszcze w 1950 roku jego koncert skrzypcowy był grany w Filharmonii Warszawskiej (dziś Narodowej) - mówił znawca twórczości Romana Palestra. Jak podkreślał, wkrótce do Romana Palestra zaczęło docierać, że jeżeli wróci do Polski, do prawdopodobnie nie dostanie już paszportu. - Zerwanie jest post factum, kiedy pojawia się notka w prasie zachodniej, że Palester wybrał wolność. Po tym następuje słynne wyrzucenie Palestra ze Związku Kompozytorów Polskich - wyjaśniał gość audycji.

Ostatecznie nazwisko Romana Palestra zostało usunięte z wszelkich polskich publikacji, a partytury wycofane z obiegu. Wykonywanie jego muzyki zostało zakazane.

Rozgłośnia Polska RWE przez pierwsze lata działała jako "Głos Wolnej Polski". Dawała nadzieję Polakom, żyjącym w mrocznych czasach stalinizmu. To na antenie tej rozgłośni ukazały się audycje z udziałem ppłk. Józefa Światły, wysokiego urzędnika Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, który uciekł z Polski w grudniu 1953 roku. W swych relacjach demaskował on zbrodniczą działalność komunistycznej bezpieki, co w efekcie doprowadziło do likwidacji znienawidzonego resortu.

Posłuchaj
119:29 2022_04_30 15_00_32_PR2_Dwie_do_setki.mp3 Radio Wolna Europa i Roman Palester (Dwie do setki/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: Dwie do setki

Prowadzili: Jakub Kukla i Jakub Jamrozek

Goście: dr Marcin Hermanowski (historyk radia, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Andrzej Mietkowski (dziennikarz, współpracownik Radia Wolna Europa), Janusz Marchwiński (aktor, spiker, pracownik Radia Wolna Europa), Lech Dzierżanowski (znawca twórczości Romana Palestra)

Data emisji: 30.04.2022

Godzina emisji: 15.00

mg

Czytaj także

Nieznane polskie fotografki. "To bohaterki, o których powinniśmy pamiętać"

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2022 17:00
- Na ich fotografiach bez wątpienia zapisane są najważniejsze wydarzenia w historii Europy. To było kluczowe, żeby opowiedzieć o nich szerzej, ponieważ to nie są tylko środowiskowe opowieści, ale historie tego, co działo się w latach 70., 80. i 90. - mówiła w Dwójce Monika Szewczyk-Wittek, autorka publikacji "Jedyne. Nieopowiedziane historie polskich fotografek", a także kuratorka wystawy o tym samym tytule.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jacek Kaczmarski - niepokorny pieśniarz i głos pokolenia

Ostatnia aktualizacja: 26.03.2022 17:00
- Podczas spotkań razem śpiewaliśmy, dyskutowaliśmy. Te rozmowy bardzo trudno sobie teraz odtworzyć, bo byliśmy bardzo młodymi ludźmi, ale przede wszystkim pojawiał się wątek wolnościowy. Jacek był szlachetnym, dynamicznym człowiekiem, więc to nie były puste słowa - tak Jacka Kaczmarskiego - poetę, prozaika, twórcę piosenek - wspominał aktor Emilian Kamiński.
rozwiń zwiń