Początki Polskiego Radia a niepodległość. "Radio budowało szacunek dla państwa i jego instytucji"

- Polskie Radio powstało jako instytucja z udziałem Skarbu Państwa. W latach 30. nastąpiła intensyfikacja rozwoju polskich rozgłośni, zbudowano słynną stację nadawczą w Raszynie. W 1939 roku około 1,2 mln osób dysponowało radioodbiornikiem, działały polskie fabryki, jedna z nich w Wilnie. Pod względem programowym radio przypominało Program 2 Polskiego Radia. Nadawało bardzo dużo muzyki na światowym poziomie - mówił w Dwójce historyk prof. Andrzej Chwalba.

Zygmunt Chamiec (1882-1949), pierwszy dyrektor Polskiego Radia (1925-1935)

Foto: Album Zofii Sokołowskiej, Archiwum Polskiego Radia

• 11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość.
• Sześć lat później - 1 lutego 1925 roku - zaczęło nadawać Polskie Radio. 
• W audycji rozmawialiśmy o tym, w jaki sposób odzyskanie przez Polskę niepodległości wpłynęło na powstanie radia. 

Zygmunt Chamiec - pierwszy dyrektor Polskiego Radia

Pierwszy dyrektor Polskiego Radia, twórca i projektodawca - Zygmunt Chamiec - był człowiekiem o nieprzeciętnej osobowości, wielu talentach i zainteresowaniach. Przedsiębiorca, finansista, menedżer, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości również uczestnik misji dyplomatycznej. Przyjaźń z Guglielmo Marconim dała początek jego fascynacji radiofonią i zainicjowała drogę do stworzenia radia w odradzającej się Polsce. Zarządzane przez niego Polskie Radio stało się głównym środkiem przekazu i jedną z kluczowych instytucji w państwie oraz jedną z najważniejszych radiofonii w Europie i na świecie.

W niepodległej Polsce zrodził się fenomen radia

Mniej więcej w okresie walki o odzyskanie niepodległości przez Polskę zrodził się fenomen radia. - Pierwsze rozgłośnie powstały w Stanach Zjednoczonych, potem w Europie, a w latach 20. podejmowane były pierwsze radiowe próby w Polsce. To były nowinki, praca zapaleńców, ludzi wielkiej pasji, elektrotechników, którzy mieli doświadczenie niemieckie i brytyjskie. Brytyjczycy byli pionierami radia na kontynencie europejskim. To była radość z tworzenia czegoś nowego, w Warszawie radio tworzyła grupa zapaleńców - podkreślił prof. Andrzej Chwalba, historyk, eseista, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Posłuchaj

120:14 2023_11_11 15_00_14_Dwojka_Dwie_do_setki.mp3 Początki Polskiego Radia a niepodległość. "Radio budowało szacunek dla państwa i jego instytucji" (Dwie do setki/Dwójka)

 

Polskie Radio jako instytucja z udziałem Skarbu Państwa

Dodał, że w Polsce najpierw były to lokalne spółki. - Dopiero później powstało Polskie Radio jako instytucja z udziałem Skarbu Państwa. W latach 30. nastąpiła intensyfikacja rozwoju polskich rozgłośni, zbudowano słynną stację nadawczą w Raszynie. Ta podziwiana na świecie gigantyczna konstrukcja była znakiem ambicji i nowoczesności II Rzeczpospolitej. Trudno było szybko wyrównać różnice między zaborami, radio zaczęło działać i stawało się coraz bardziej popularne - zaznaczył gość Dwójki.

W radiu budowano miłość do Rzeczpospolitej, szacunek dla państwa i jego instytucji

Stworzono dużą rozgłośnię w Baranowiczach, na pograniczu z Sowietami. - Nadawano również w języku rosyjskim i białoruskim, to było bardzo cenne. W 1939 roku około 1,2 mln osób dysponowało radioodbiornikiem, działały polskie fabryki, jedna z nich w Wilnie. Pod względem programowym radio przypominało Program 2 Polskiego Radia. Nadawało bardzo dużo muzyki na światowym poziomie. To była muzyka klasyczna, ludowa, rozrywkowa, ale również rozmaite audycje literackie. Ciekawe, że nawet w latach 30. było mało propagandy. W radiu dzięki różnym audycjom budowano miłość do Rzeczpospolitej, szacunek dla państwa i jego instytucji. Z Polskim Radiem można było także się dobrze bawić - stwierdził.

Zobacz serwis specjalny z okazji 95 lat Polskiego Radia>>>

Józef Piłsudski nie był entuzjastą świętowania 11 listopada

Prof. Andrzej Chwalba mówił także o ustanowieniu Święta Niepodległości. - 11 listopada zaczęto świętować po zamachu majowym w 1926 roku. Józef Piłsudski nie był entuzjastą świętowania tego dnia, uważał, że wówczas odbyło się tylko przejęcie władzy po Radzie Regencyjnej. Został tymczasowym Naczelnikiem Państwa, według niego wyjście z Oleandrów było początkiem wojny o niepodległość i to strzelcy ją Polsce dali. Dopiero po śmierci Marszałka Sejm podjął decyzję, która ustanawiała 11 listopada Świętem Niepodległości - podkreślił.

Jak odzyskanie przez Polskę niepodległości wpłynęło na powstanie radia?

W audycji rozmawialiśmy o tym, w jaki sposób odzyskanie przez Polskę niepodległości wpłynęło na powstanie radia. Zastanawialiśmy się - między innymi - jak wyglądała droga do powstania Polskiego Radia w odradzającej się Polsce? Jaki był jego wpływ na życie społeczne, polityczne, gospodarcze i kulturalne kraju? Jakie emocje i reakcje budziło? Jak wyglądały pierwsze audycje?

Naszymi gośćmi byli również:

• Krzysztof Sagan - realizator dźwięku, znawca historii radia, twórca serwisu RadioPolska,
• dr Tomasz Miś - Instytut Radioelektroniki i Technik Multimedialnych Politechniki Warszawskiej, wiceprezes Stowarzyszenia Park Kulturowy Transatlantycka Radiotelegraficzna Centrala Nadawcza,
• Stefan Kruczkowski - reżyser dźwięku z Działu Realizacji Konserwacji i Digitalizacji Archiwum Polskiego Radia.

***

Tytuł audycji: Dwie do setki

Prowadzili: Jakub Kukla i Jakub Jamrozek

Data emisji: 11.11.2023

Godzina emisji: 15.00

mo