- Adam Zbyryt to naukowiec, przyrodnik, autor książek, m.in. "Sensacyjnego życie ptaków".
- Przyrodą interesuje się od dziecka, a w ten świat wprowadził go dziadek.
- W Czwórce podkreśla, że puszcza nas nie potrzebuje, i interwencje człowieka nie są tam potrzebne.
- Ważnym obszarem zainteresowań Adama Zbyryta są ptaki. Szczególnie upodobał sobie wróble.
- Określenie "ptasi móżdżek" powinno stać się komplementem, a nie obelgą.
- Moja pasja do świata zwierząt, do przyrody w ogóle, zaczęła się dawno temu. Interesowałem się przyrodą już w dzieciństwie. Moim mentorem, wprowadzającym w ten świat, był mój dziadzio, który dziś ma 88 lat - mówi przyrodnik Adam Zbyryt, autor książek przyrodniczych, takich jak m.in. "Sensacyjne życie ptaków". - Z czasem uczeń przerósł mistrza i to ja zacząłem dziadkowi też pokazywać ten świat. Wybrałem leśne studia, w tym kierunku rozwijałem się też zawodowo. Trafiłem do puszczy Białowieskiej i tam zacząłem rozwijać moje badania związane z przyrodą i stresem w jej świecie.
Od świata przyrody możemy się uczyć
Czwórkowy gość badania prowadzi w Instytucie Biologii Ssaków PAN w Białowieży.
- Moje pierwsze eskapady z dziadkiem to były te na łąkę, obok domu. Pochodzę z Zamościa, a te tereny to brama Roztocza. Za domem mieliśmy wielkie łąki technikum rolniczego. Tam obserwowałem ptaki, owce wypasane przez uczniów technikum - wspomina. - Przyglądałem się zwierzętom, roślinom, drzewom.
Przyrodnicze spacery to duża część życia Adama Zbyryta. Gdy dłuższy czas nie wybierze się do lasu, mocno to odczuwa. - Warto pamiętać jednak, że puszcza nie potrzebuje ludzi, ona sobie poradzi bez nas - podkreśla. - My często patrzymy na nią z ludzkiej perspektywy i naszego czasu przebywania na tej planecie, czyli 70-90 lat, a to przecież bardzo mało w perspektywie życia drzew. Np. dęby żyją około 800 lat. Nam się wydaje, że często musimy wspomóc przyrodę, ale ta interwencja nie jest konieczna z perspektywy lasu.
24:46 czwórka czwórka do kwadratu 03.04.2024 16.13 ptaki.mp3 Czego możemy się nauczyć od świata przyrody, opowiada Adam Zbyryt (Czwórka do kwadratu/Czwórka)
Puszcza poradzi sobie bez ludzi
Puszcza jest fascynującą krainą. Naukowcy odkrywają nowe ciekawostki jej dotyczące. Te jednak rozbudzają jeszcze większą ciekawość i poszukiwanie odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Przyrodnik zauważa, że puszcza nas odstresowuje, las daje nam złapać dystans, a z drugiej strony boimy się go. - Las przez wieki był mroczny, niedostępny, drapieżny. Człowiek bał się lasu. Niepokój podczas nocnych wycieczek do lasu towarzyszy nawet mi - zdradza Adam Zbyryt. - W mieście przyrodę mamy pod kontrolą, zarządzamy nią. Pamiętajmy, że w naszej strefie klimatycznej las nie jest niebezpieczny, wyjątkiem są leśne ostępy Tatr czy Bieszczad, gdzie żyją niedźwiedzie.
Wróble, a nie cudowronki
Ważnym obiektem zainteresowań Czwórkowego gościa są ptaki. Nie fascynują go jednak cudowronki, egzotyczne gatunki, a na pytanie, które ptaki interesują go najbardziej, odpowiada: - Wróble. Uwielbiam patrzeć na wróble i ich złożone życie rodzinne, to jak one się zachowują, kłócą, przeganiają, biją - to prawdziwa włoska rodzina - opisuje. - Zachęcam, by przyglądać się tym zwierzętom, które mamy za oknem: wróblom, sikorom, kawkom.
Ptasi móżdżek - niezwykle skomplikowany układ
Przyrodnik rozprawia się też z określeniem "ptasi móżdżek", które potocznie oznacza osobę niezbyt mądrą. - Ja traktuję to jako komplement. Intensywnie zgłębiam ten temat i wiem, że ptasi mózg jest niezwykle skomplikowany. To zaawansowany układ w ciele ptaka - zdradza. - Jego komórki działają szybciej i upakowane są gęściej niż ssacze, w tym ludzkie. Dziesięciogramowy mózg szpaka ma 500 milionów neuronów, mózg szczura, podobnej wielkości, ma ich zaledwie 200 milionów, a szczury uważamy za niezwykle mądre zwierzęta. To przekłada się na zdolności poznawcze, możliwości poruszania się i rozwiązywania problemów.
Ptasi móżdżek – obelga czy może komplement? | Adam Zbyryt | TEDxBialystok/TEDx Talks
Od lat na świat ptaków i całej przyrody wpływa nasza cywilizacja. Skutki tego oddziaływania bardzo silnie ujawniły się w czasie pandemii. - My nagle zostaliśmy zamknięci w domach, a ptaki i zwierzęta zaczęły zachowywać się zupełnie inaczej - mówi gość Czwórki. - Ptaki zmieniły swój śpiew. Te w mieście, które, próbując się przebić przez miejski hałas, śpiewają wyżej i szybciej, w czasie pandemii powróciły do pierwotnego śpiewu, który był cichszy i wolniejszy.
Badań prowadzonych na ptakach jest mnóstwo, każde z nich musi być jednak zatwierdzone przez specjalną komisję i być zgodne z przepisami Polski i Unii Europejskiej. Komisja dba, by naukowa ingerencja nie zaburzała naturalnego funkcjonowania zwierząt.
Osobowość zwierząt. Czego możemy się nauczyć od ptaków?
W ostatnich latach swojej pracy Adam Zbyryt skupia się na emocjach zwierząt, na ich temperamentach i osobowościach. - To świeże pole działań, coraz częściej mówimy o tym i badamy osobowości zwierząt. W ujęciu naukowym jest to zdolność radzenia sobie, reagowania w stresujących sytuacjach - wyjaśnia naukowiec. - Sprawdzamy, czy w sytuacji stresującej zwierzę będzie odważne, czy wycofane i płochliwe. Stres pomaga zwierzętom przetrwać - taka też jest jego rola. Uważa się, że to najbardziej pierwotna emocja, pojawiła się już w momencie, gdy świat różnicował ofiary i drapieżniki. Ciekawostką jest, że stres u zwierząt jest krótkotrwały, a tylko my, jako ludzie, i kilka innych naczelnych, jesteśmy w stanie stworzyć sobie środowisko chronicznego stresu. Powinniśmy przyglądać się zwierzętom, wyszukać sobie coś od nich, by być lepszymi ludźmi, czyli lepszymi zwierzętami.
***
Tytuł audycji: Czwórka do kwadratu
Prowadzi: Piotr Firan
Gość: Adam Zbyryt
Data emisji: 03.02.2024
Godzina emisji: 16.12
pj/wmkor
