- Trwa Tydzień Noblowski. Do 6 października 2023 r. w audycji "Czwórka do piątej" łączymy się z Centrum Prasowym Tygodnia Noblowskiego 2023.
- Wspólnie z ekspertami Uniwersytetu Warszawskiego oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego śledzimy transmisje ze Sztokholmu i Oslo.
- Nagrodę Nobla 2023 z chemii otrzymało troje uczonych: Moungi Bawendi, Louis Brus i Aleksiej Ekimow.
- Nobel z chemii została przyznana naukowcom za odkrycie i rozwój kropek kwantowych, czyli nanocząstek tak małych, że ich rozmiar determinuje ich właściwości.
- Zastosowanie odkrycia noblistów możliwe w technologii i medycynie. To już się dzieje.
Królewska Szwedzka Akademia Nauk Nagrodę Nobla z dziedziny chemii przyznała aż trzem naukowcom. To:
- Moungi Bawendi,
- Louis Brus,
- Aleksiej Ekimow.
W uzasadnieniu czytamy: "Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2023 nagradza odkrycie i rozwój kropek kwantowych, czyli nanocząstek tak małych, że ich rozmiar determinuje ich właściwości. Te najmniejsze elementy nanotechnologii rozprzestrzeniają teraz światło z telewizorów i lamp LED i mogą między innymi pomagać chirurgom podczas usuwania tkanki nowotworowej.
Każdy, kto studiuje chemię, wie, że właściwości pierwiastka zależą od liczby posiadanych przez niego elektronów. Jednakże gdy materia kurczy się do nanowymiarów, pojawiają się zjawiska kwantowe; są one regulowane przez wielkość.
Laureatom Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za rok 2023 udało się wyprodukować cząstki tak małe, że o ich właściwościach decydują zjawiska kwantowe. Cząstki zwane kropkami kwantowymi mają obecnie ogromne znaczenie w nanotechnologii".
- Moungi Bawendi, Louis Brus i Aleksiej Ekimow to profesorowie chemicy pracujący w Stanach Zjednoczonych. Opracowali innowacyjną metodę syntezy pewnej klasy nanomateriałów - zdradza profesor Wiktor Lewandowski z Wydziału Chemii UW. - To piękne odkrycie, które łączy w sobie piękno syntezy chemicznej, a również fizyki tych materiałów, które uzyskiwali naukowcy. Za tym idzie mnogość zastosowań, które mogą sięgać od wyświetlaczy po zastosowania medyczne - dodaje.
Jak wyjaśnia profesor Lewandowski, amerykańscy profesorowie nagrodzeni nagrodą Nobla opracowali metodę syntezy bardzo małych cząstek w skali nanometrycznej. - Te nanocząsteczki potrafią bardzo wydajnie emitować światło - tłumaczy. - Jest w tej metodzie wiele piękna:
- jest ona prosta, powtarzalna,
- daje nam dostęp do dobrze sprecyzowanego produktu, który może emitować światło o różnej, dobrze zdefiniowanej barwie.
Zastosowanie odkrycia noblistów
Zdarza się, że odkrycia noblistów są niezrozumiałe dla zwykłego odbiorcy, często to skomplikowane odkrycia o specjalistycznym zastosowaniu. W przypadku kropek kwantowych jest nieco inaczej, bo już są stosowane przy produkcji np. telewizorów. - Są już serie telewizorów, które wykorzystują tego typu nanomateriały - zdradza gość Weroniki Puszkar. - Są stosowane jako źródło światła, źródło barw, które obserwujemy - zatem wyświetlacze to zdecydowanie jeden z tych obszarów, w którym odkrycie ma zastosowanie.
04:48 czwórka czwórka do piątej 04.10.2023 nobel chemia.mp3 O Nagrodzie Nobla 2023 z chemii opowiada profesor Wiktor Lewandowski z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego (Czwórka do piątej/Czwórka)
Nanotechnologia w medycynie
Nie jest wykluczone, że odkrycie noblistów ułatwi chirurgom proces usuwania tkanki nowotworowej. - Nie jestem ekspertem medycyny, ale nie jest to wykluczone - mówi profesor Lewandowski. - Te kropki kwantowe mogą być zastosowane w medycynie do diagnostyki. Pomogą w wykrywaniu markerów chorobowych, które będzie można stosować łatwo i szybko.
Profesor Wiktor Lewandowski tłumaczy, że wybarwianie azotem, wizualizacja, możliwość zobaczenia przez lekarza czy naukowca pracującego z materiałem biologicznym jakichś struktur, które jesteśmy w stanie odróżnić od otaczających tkanek - to coś, co możemy zrobić dzięki związkom emitującym różne barwy. - Do tej pory dość intensywnie były stosowane materiały organiczne, które były mniej stabilne. Wykorzystanie kropek kwantowych ułatwia te procedury - mówi.
Odkrycie amerykańskich profesorów: Moungi Bawendiego, Louisa Brusa i Aleksieja Ekimowa jest już wykorzystywane w produkcji telewizorów, ale także w wielu laboratoriach, które rozwijają metody diagnostyczne i medyczne oparte na kropkach kwantowych.
- Ja tę nagrodę Nobla traktuję bardziej szeroko. To ukłon w stronę nanotechnologii. Ta nauka znajduje się na pograniczu zainteresowana chemików oraz biologów czy fizyków już od kilkudziesięciu lat - ocenia profesor Lewandowski.
Nanotechnologia jest już znana przez nas wszystkich, wykorzystywana np. w tekstach covidowych czy ciążowych - one są oparte na nanocząstkach złota.
Nagroda Nobla - co dostają laureaci?
Nagroda Nobla to oczywiście prestiż, sława i uznanie, ale zwycięzcy też otrzymują medale z wizerunkiem Alfreda Nobla, kaligrafowane dyplomy oraz 11 milionów koron, czyli prawie 4 i pół miliona złotych do podziału.
Czytaj także:
Tydzień Noblowski 2023 - kiedy się odbywa?
Nagrody Nobla z medycyny i fizjologii rozpoczęły Tydzień Noblowski (2.10.2023), we wtorek (03.10.2023) poznaliśmy laureatów Nagrody w dziedzinie fizyku. W dniach 2-6 października 2023 r. w audycji "Czwórka do piątej" łączymy się z Centrum Prasowym Tygodnia Noblowskiego 2023 i wspólnie z ekspertami Uniwersytetu Warszawskiego oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego śledzimy transmisje ze Sztokholmu i Oslo, podczas których poznajemy laureatów tegorocznych Nagród Nobla.
***
Tytuł audycji: Czwórka do piątej
Prowadzi: Weronika Puszkar
Gość: profesor Wiktor Lewandowski (Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski)
Data emisji: 04.10.2023
Godzina emisji: 14.11
pj
