#bezprzedawnienia - dzieła zrabowane. Jak Rafaela szukamy?

Najważniejsze trzy obrazy, które Polska utraciła w wyniku II wojny światowej, to "Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem" Rembrandta, "Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci i "Portret młodzieńca" Rafaela Santi. Tego ostatniego wciąż szukamy po świecie. 

"Portret młodzieńca" Rafaela Santi

Foto: fot.dzielautracone.gov.pl

"Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem" Rembrandta, "Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci to dzieła, które udało się Polsce odzyskać i dziś możemy je oglądać w przestrzeniach Muzeum Narodowego w Krakowie. Losy trzeciego obrazu, "Portretu młodzieńca" pędzla Rafaela Santi, do dziś pozostają nieznane, mimo że wszystkie trzy były przewiezione początkowo w jednej paczce. 

- Obrazy wywiózł Hans Frank do swojej willi w Bawarii. Tam miał ogrodnika, który był Polakiem. Ten ogrodnik przesłał do powojennego Ministerstwa Kultury i Sztuki taką notatkę, w której opisał przybycie Franka do Bawarii i paczkę z napisem "LRR" - co oznaczało Leonardo, Rembrandt i Rafael - opowiada profesor Wojciech Kowalski z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.

Podczas poszukiwań trzeciego z zaginionych obrazów było kilka poszlak, gdzie może się on znajdować. - Zapewne tak było, że ten obraz został natychmiast sprzedany i kupił go może jakiś marszand z Wiednia, bo to kierunek, który jest wskazywany przez tych, którzy tropią dzieje tego obrazu. Obraz mógł być później szybko odsprzedawany, mógł przechodzić z rąk do rąk, by zatrzeć ślad, uniemożliwić dotarcie do pośredników - przypuszcza rozmówca Małgorzaty Jakubowskiej. - Tropy są bardzo różne. Profesor Białostocki mówił o australijskim tropie, próbowaliśmy to sprawdzać. Obraz miał być w jednym z banków w prywatnym depozycie.
Dojście do banku, ustalenie, co jest w prywatnym depozycie, jest prawie niemożliwe, ale nie ma też pewności, że to była prawda - dodaje. 

Posłuchaj

05:02 czwórka stacja kultura 26.10.2022 bezprzedawnienia.mp3 Wciąż nie wiemy, gdzie jest "Portret młodzieńca" Rafaela Santi, nie odnalazł się po II wojnie światowej (Stacja Kultura/Czwórka)

 

Profesor Wojciech Kowalski wspomina również ślad berliński. - Do ambasady Polski w Berlinie zgłosił się Niemiec z informacją, że wie, gdzie obraz jest. Został poproszony o dostarczenie zdjęcia i z takim zdjęciem się pojawił - opowiada. - Jak się to zdjęcie powiększyło, to było widać tzw. raster, czyli świadczyło to o tym, że jest to zdjęcie książki. Ktoś chciał zostać bohaterem na pięć minut. Kolejny ślad prowadził na Bliski Wschód - dodaje. 

W poszukiwaniu obiektów pomagają katalogi domów aukcyjnych, dzięki nim kolekcjonerzy kupują dzieła. Niektóre z nich mogą okazać się tymi poszukiwanymi. - Czasami odnajdywane są dzieła, których nie ma w katalogach. Tak na swoje miejsce wróciły pewne archiwalia, średniowieczne księgi sądowe z Krakowa - wspomina profesor. 

Dwa dni temu papież Franciszek otrzymał prezent od prezydenta Francji, w którym pominięto drobny szczegół. - To starodruk "O wiecznym pokoju" Kanta, który został wydany w końcu XVIII wieku w Królewcu. Nie zwrócono uwagi, że na pierwszej stronie jest pieczątka "Czytelnia Akademicka Lwów" - opowiada ekspert. - Tym tematem zajmą się już odpowiednie polskie instytucje. Tego typu sytuacje są bardzo trudne do przewidzenia, niemożliwe. Nie jesteśmy w stanie nic przewidzieć, zaplanować, kiedy i gdzie znajdzie się jakieś zaginione dzieło, które zostało wywiezione z Polski podczas działań wojennych - dodaje. 

Od 1992 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego gromadzi dane na temat dóbr kultury, które zostały utracone na terenach Polski w granicach od 1945 roku. Podejmuje również działania mające na celu ich odzyskanie.

Zobacz także: 

• Aleksander Żabczyński. Największy amant polskiego przedwojennego kina
• Hanka Ordonówna. Legenda polskiej sceny

#bezprzedawnienia to ogólnopolska kampania, która przypomina nam o stratach wojennych, jakie Polska poniosła po agresji nazistowskich Niemiec i radzieckiej Rosji w 1939 roku. 

***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Kasia Dydo

Materiał: Małgorzata Jakubowska

Data emisji: 26.10.2022

Godzina emisji: 11.48

pj/kor