Badania literackie dzieł i życia Adama Mickiewicza dowodzą, że jego, nigdy nieopublikowana w całości, "Historia przyszłości" mogła być w istocie pionierskim utworem z dziedziny fantastyki naukowej, w której wieszcz przewiduje powstanie czegoś na kształt internetu.
Internet i lustra
- Pytanie "czy Mickiewicz wymyślił internet?" to chwyt retoryczny, który ma za zadanie zatrzymać naszą uwagę przy wielkim tekście Mickiewicza. Niestety tekście nieutrwalonym, nieutrzymanym w rękopisie do dzisiaj, czyli "Historii przyszłości" - mówi dr hab. Karol Samsel, adiunkt, literaturoznawca, poeta, pracownik Zakładu Literatury Romantyzmu na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. - On nie mógł wymyślić internetu, ale napisał kilka słów o zwierciadłach Archimedesa mających oplatać całą Ziemię. Za pomocą tych zwierciadeł kontakt między najdalszymi punktami globu mógł być możliwy - dodaje.
Karolina Prochownik-Kalinowska z Instytut Adama Mickiewicza podkreśla, że dziś obcujemy z naszą interpretacją tego, co Mickiewicz napisał o lustrach archimedesowych. - One miałyby odbijać sygnał dźwięku i obrazu z perspektywy przestrzeni kosmicznej - wyjaśnia. Analizując dzisiejszą technikę i to jak działa internet, można by powiedzieć, że był to zalążek myśli, że taki sposób komunikacji w ogóle będzie możliwy - dodaje.
Sny i technologia
Specjalistka przytacza legendę, wg której Adam Mickiewicz miał opowiadać swój sen, w którym rozmawiał z Bogiem i to Bóg te wizje przyszłości mu przedstawił. - Mickiewicz starał się kreować na wieszcza, proroka, na pewno takie wypowiedzi mu pomagały - tłumaczy. - On też pewne rzeczy wywnioskował, obserwując świat, widział rozwój kolei, techniki, słyszał o różnych pomysłach np. na telefon. Słyszał o żelaznych maszynach, które może będą latały. Za jego czasów balony już latały - dodaje. - Poeta potrafił też stawiać śmiałe tezy. Jasno mówił, że technika będzie się rozwijała coraz prężniej, że ten rozwój się nie zatrzyma.
06:25 czwórka stacja kultura 14.11.2022.mp3 Czy Mickiewicz wymyślił internet? Co moglibyśmy znaleźć w spalonym dziele wieszcza? (Czwórka/Stacja Kultura)
Karol Samsel wyjaśnia, że wizji i przewidywań Mickiewicza było wiele, wśród nich te, że Chiny staną się imperium, że znamienna będzie rola kobiet, które, jak Mickiewiczowska Karusia z "Romantyczności", będą reprezentowały religię "czucia i serca" i tak ukształtowane powinny stanąć na czele narodów.
Spalone dzieło
- Adam Mickiewicz zaczął prace nad tym tekstem w 1829 roku. Jak pisze jego przyjaciel Antonii Edward Odyniec, a z jego relacji listownych znamy "Historię przyszłości", w niedługim czasie miał już mieć 30 arkuszy, czyli 300-500 stron tekstu, nad którym pracował wiele lat - mówi Karol Samsel. - Poeta spalił ten tekst, najprawdopodobniej za namową przyjaciół, którzy twierdzili, że "Historia przyszłości" mogłaby zaszkodzić sprawie polskiej, bo tekst był krytyką Francji, która jest "bardzo łaskawą dla Polaków panią" - dodaje.
Eksperci zauważają, że w utworach Mickiewicza rozwój technologiczny sprawiał, że kulturowo i moralnie człowiek upadał coraz niżej. To nie był radosna i piękna wizja przyszłości. Technologia w ujęciu Mickiewiczowskim miała nas pozbawić uczuć, co mogło i Polaka, i Europejczyka przerazić. - Mickiewicz chyba chciał być poetą profetycznym, ale takim, który daje nadzieje - ocenia Karolina Prochownik-Kalinowska. - Jego wizja z "Historii przyszłości" była mocno negatywna, a na pewno sceptyczna, jeśli chodzi o pytanie, dokąd wynalazki nas zaprowadzą - dodaje.
***
Tytuł audycji: Stacja Kultura
Prowadzi: Kasia Dydo
Materiał: Ola Opala
Data emisji: 14.11.2022
Godzina emisji: 10.43
pj/kor
