Jerzy Nowosielski - patron roku 2023 i jego metafizyczna twórczość

W tym roku mija 100 lat od urodzin Jerzego Nowosielskiego, uważanego za jednego z najwybitniejszych malarzy i ikonopisarzy XX wieku. Uchwałą Sejmu RP artysta został wybrany na patrona roku 2023. 

Profesor Jerzy Nowosielski, Kraków, 1995 rok

Foto: PAP/Jacek Bednarczyk

Rok 2023 został przez Sejm ustanowiony Rokiem Jerzego Nowosielskiego. W ten sposób został uczczony wybitny malarz, rysownik, scenograf, pedagog, filozof, teoretyk sztuki i myśliciel religijny.

Duchowe inspiracje

- Nowosielski przed wojną był we Lwowie w Muzeum Ukraińskim, gdzie po raz pierwszy się zetknął z ikonami. Wydaje mi się, że to wydarzenie jest może nawet ważniejsze niż etapy edukacyjne w twórczości tego wyjątkowego artysty - mówi Janusz Janowski, dyrektor Zachęty - Narodowej Galerii Sztuki. - Sam artysta zresztą do niego wracał i określał jako wydarzenie formacyjne.

Dla młodego Nowosielskiego zetknięcie z ikonami było tak dojmujące, że, jak wspominał, był owładnięty wizualną siłą i duchowością tych obiektów. - Jego późniejsze doświadczenie wojenne w jakiś sposób negatywnie wpłynęło na jego doświadczenie religijne. Przez cały późniejszy okres życia w jakiś sposób wahał się i - jak to mówią mistycy chrześcijańscy - taką "noc wiary" przeżywał właściwie chyba cały czas - tłumaczy rozmówca Weroniki Puszkar. - Nieustanne doświadczał styku tego, co byśmy mogli tak najprościej określić jako sacrum i profanum. To było nieodłącznym elementem jego pracy artystycznej.

Twórczość Nowosielskiego można podzielić na dwa rodzaje: malarstwo autorskie, które ugruntowane jest w ikonografii, a także same ikony.

 

Źr. Youtube/ Video Studio Gdańsk/ Przypomnieć sobie raj

Pisanie ikon - doświadczenie modlitewne

W przypadku ikon mówi się o ich pisaniu. Ten proces zawiera się w głębokim doświadczeniu modlitewnym. - Więc przede wszystkim ładunek duchowy, z jakim autor przystępuje do pisania ikony, odróżnia rzeczywistą ikonę od obrazu, który tylko w jakiś sposób do formy ikony odsyła - wyjaśnia Janusz Janowski. - Jerzy Nowosielski był tak bardzo przywiązany do doświadczenia duchowego, że towarzyszyło mu także przy tworzeniu obrazów. Artysta uważał, że malując, oczyszcza materię, którą przedstawia, co bardzo jest w duchu platońskim. Dla niego malowanie było przenoszeniem z rzeczywistości materialnej do rzeczywistości idealnej. 

Posłuchaj

09:43 Czwórka/Stacja Kultura - Jerzy Nowosielski 07.03.2023.mp3 Janusz Janowski, dyrektor Zachęty - Narodowej Galerii Sztuki, o twórczości Jerzego Nowosielskiego (Stacja Kultura/Czwórka)

 

Nie tylko malarstwo

Jerzy Nowosielski był nie tylko twórcą ikon i licznych obrazów, ale także tworzył projekty architektoniczne. To jego dziełem jest słynna cerkiew w Białym Borze, w województwie zachodniopomorskim. - To było ważne dla takiego artysty, jakim był Jerzy Nowosielski. To było jak stworzenia właściwie domu Boga - bo tak należy rozumieć projektowanie i wznoszenie budowli sakralnej oraz jednocześnie wypełnienie jej ikonami i świętymi obrazami - podkreśla Janowski. - Musiało być to dla niego niezwykle ważne doświadczenie w tym najwyższym duchowym i religijnym aspekcie.

***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Kasia Dydo

Materiał:  Weronika Puszkar

Data emisji: 07.03.2022

Godzina emisji: 10.15

aw