Wydra czy węgorz? Dylematy tłumacza literatury

- Czytając książki zagranicznych autorów często zapominamy o jego istnieniu. Chyba, że coś nam się nie spodoba w przekładzie - wtedy od razu wiemy do kogo mieć pretensje. Oczywiście do tłumaczki lub tłumacza - śmieje się Aga Zano.  

Na czym polega praca tłumacza książek?

Foto: Shutterstock.com/domena publiczna/Khomenko Maryna

Przekład to coś więcej niż tłumaczenie

Aga Zano jest tłumaczką, publicystką, copywriterką i recenzentką. Studiowała na warszawskim MISH i Akademii Teatralnej, a następnie na Queen’s University of Belfast i University of Edinburgh.  Przeklada  literaturę popularną i non-fiction, a także teksty dziennikarskie o tematyce kulturalnej i społecznej. - Decyzje, które podejmuje tłumacz, muszą być przemyślane. I to jest coś, o czym wielu czytelników zapomina. Język polski rządzi się swoimi prawami, a nasza składnia wymusza rozwiązania, które mogą odbiegać od oryginału - tłumaczy gość Czwórki. - Kiedy w źródłowym tekście mam do czynienia z żartem o wydrze, a w moim przekładzie zamiast wydry występuje węgorz, to nie jest to kwestia mojej niewiedzy, tylko tego, że uznałam, że w tym dowcipie w języku polskim lepiej zadziała ryba, a nie krewna łasicy.  

Tłumacz musi umieć słuchać

Nieco inaczej wygląda sytuacja, kiedy tłumacz musi przełożyć książkę o nieistniejącym świecie, którego bohaterowie posługują się wymyślonym językiem. Tak dzieje się na przykład z powieściami fantasy. - W tym przypadku trzeba wymyślić dużo więcej niż tylko nazwy własne, czasami nawet opracować nowy system mówienia albo nadać językowi charakterystykę, która powie czytelnikowi coś więcej o danym bohaterze - wyjaśnia rozmówczyni Adama Smolarka. - Tutaj najważniejszym narzędziem tłumacza będzie jego słuch, bo samo oczytanie nie wystarczy. Literatura nie żywi się wyłącznie językiem z podręcznika. Ona żywi się też mową potoczną i żywym słowem.

Zobacz także:

• "Opowiadanie jest bogactwem". Jak snuć historie?
• "Buszowanie w ciucholandzie". Jacek Paśnik o książce "Dzieci"

Jak tłumaczy się książki "na teraz"?

Jak przyznaje Aga Zano, pisarki i pisarze, którzy posługują się współczesnym językiem, mają świadomość, że piszą książki "na teraz". To w pewnym sensie narzuca metodę pracy tłumacza, którego przekład musi sprostać takim wymogom. - Ja jednak nie lubię nadmiernego wysilania się i staram się nie epatować najmodniejszymi zwrotami z plebiscytu na Młodzieżowo Słowo Roku. Ograniczam się, żeby nie inkrustować tekstu słowami, które za chwilę się zestarzeją - dodaje tłumaczka.

Zdj. ilustracyjne

Posłuchaj

17:26 CZWÓRKA Pasjonauci - aga zano 03.12.2022.mp3 O różnych strategiach literackiego przekładu opowiada tłumaczka Aga Zano (Pasjonauci/Czwórka)

"Piękni, wierni, widzialni" - pod tym hasłem Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury wspiera pracę tłumaczy i ich rolę w literackim łańcuchu. Coraz częściej nazwiska autorów przekładów pojawiają się na okładkach książek, a ci najlepsi otrzymują specjalne nagrody na najważniejszych konkursach literackich.

***

Tytuł audycji: Pasjonauci

Prowadził: Adam Smolarek

Gość: Aga Zano (tłumaczka prozy i literatury pięknej)

Data emisji: 03.12.2022

Godzina emisji: 12.16

kul