W różnych częściach świata od zawsze wierzono, że jajka przynoszą szczęście i wykorzystywano je w różnych momentach życia od stawiania domu po opłakiwanie zmarłych. W naszej, słowiańskiej tradycji, jajko związane było z kultem boga słońca, symbolem solarnym, nowego życia i narodzin. Wśród Celtów rozpowszechniona była legenda o jaju druidów (zwanym także wężowym). Dziś o jajku możemy mówić jako o symbolu praźródła życia, każdego początku, istnienia, a także sił: rozrodczości, rozkwitu, miłości, zdrowia i szczęścia.
Świat z jajka
- W starożytnym Egipcie jajko powiązano z symbolem słońca, boga garncarza toczącego na swoim kole ogromne jajo, które oczywiście pękło podczas pracy i dzięki temu narodził się świat - opowiada Agnieszka Szepetuk-Barańska, etnograf z Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu. - Jajka były też odlewane ze złota. Te były symbolem greckiej Afrodyty, bogini miłości, płodności i piękna. Jest wiele mitów filipińskich, indyjskich, według których świat wyłonił się z jaja. W legendach asyryjskich było to jajo feniksa, złożone na falach jakiegoś praoceanu - dodaje.
Dopatrywano się też analogii między budową jajka, a budowa kosmosu. Skorupka jaja miałaby być niebem, wyściełająca ją błona nieboskłonem z obłokami, białko to woda, żółtko zaś - ziemia i minerały.
Wielka Noc i polskie wierzenia
- Jeśli chodzi o tradycję chrześcijańską, jajko stało się przede wszystkim symbolem świąt Wielkiej Nocy, takiego wiecznie odradzającego się życia, Chrystusa Zmartwychwstałego - mówi rozmówczyni Weroniki Puszkar. - W wierzeniach wielu ludów, także słowiańskich i polskich mitach ludowych, jajko to znak życia, przedmiot mający moc odradzania, przekazywania życia ludziom, roślinom, zwierzętom.
W ludowych wierzeniach to właśnie w jajkach upatrywano sił i mocy przeciwko złym czarom. Służyły jako amulety. - W polskiej tradycji ludowej jaja złożone na wiosnę, malowane na różne kolory, zwłaszcza na życiodajny czerwony (kraszanki) miały zastosowanie w obrzędach kultowych, wegetacyjnych, rolniczych i hodowlanych, ale także miłosnych, zadusznych i w tradycyjnym lecznictwie - opowiada etnolog. - Miały przyspieszyć nadejście wiosny. Jaja zakopywano w ziemi, by pobudziły ziemię do rodzenia, skorupki pisanek rozsypywano pod drzewami, wydmuszki wieszano na gałązkach. Jaja też toczono po grzbietach i bokach krów i koni. Wszystko po to, by te zwierzęta były tak tłuste i lśniące, jak zdrowe i mocne są jajka - dodaje.
Okazuje się, że wierzono, iż moc jaj jest tak duża, że pozostawiano nawet wodę z ich gotowania. Tym później pojono zwierzęta, dla ochrony przed czarownicami czy złodziejami.
07:52 czwórka stacja nauka 15.04.2022.mp3 Jajko-symbol w różnych religiach, mitach i wierzeniach (Stacja Nauka/Czwórka)
Jajko i judaizm
W religii żydów jajko jest symbolem nadziei, której nigdy nie można tracić. Odgrywa również szczególnie ważną rolę w symbolice judaizmu. Obok specjalnych precli jaja są symbolem nieustannego trwania i cykliczności życia. Jako znak przerwanego istnienia, są podawane na żydowskich stypach.
- W tradycji żydowskiej jajko jest produktem koszernym, który można jeść, pod warunkiem, że pochodzi z ptaka, który jest koszerny i nie ma w sobie zarodka. Zarodek zawiera krew, a krew jest zakazana do spożywania w judaizmie - tłumaczy Magdalena Maślak z Muzeum Polin. - Można je łączyć i z nabiałem i mięsem - dodaje.
Szczególnie ważną rolę jajko pełni podczas święta Pesach, które zaczyna się dziś, i często jego data pokrywa się z okresem Wielkiej Nocy. Święto Pesach upamiętnia wyjście Żydów z Egiptu. - Pierwszego wieczoru tego święta szykuje się kolację, na której podaje się sześć ważnych produktów, wśród nich jajko - wyjaśnia specjalistka. - W kuchni żydowskiej jako można spotkać pod każdą postacią: smażone, jako składnik ciast, gotowane czy zapiekane - dodaje.
***
Tytuł audycji: Pierwsze słyszę
