Saamowie: jojkują i mają 300 określeń na śnieg

Ostatnia aktualizacja: 02.03.2023 14:30
Kto mieszka na terenach, które kojarzą nam się ze Świętym Mikołajem? Ludność, którą najczęściej nazywaliśmy Lapończykami. Jednak dziś używa się innego określenia. To Saamowie - rdzenni mieszkańcy Skandynawii.
Saamowie w obiektywie Gosi Dvokovej, autorki podcastów z cyklu Życie w Norwegii
Saamowie w obiektywie Gosi Dvořákovej, autorki podcastów z cyklu "Życie w Norwegii"Foto: Gosia Dvořáková

Dziś już nie używa się określenia "Lapończycy", ponieważ jest ono pejoratywne. - W języku szwedzkim słowo "lapp" oznacza "łatę", co dawniej było rozumiane jako "przyszywany mieszkaniec". Interpretowano to też bardziej dosadnie: "Lapończyk to ten, który chodzi w starych, połatanych ubraniach" - tłumaczy Gosia Dvořáková, autorka podcastów "Życie w Norwegii". - W Polsce łata nie ma tak negatywnego wydźwięku, ale na Saamów dobrze jest mówić tak, jak mówią o sobie sami - Saamowie.

Saamowie to rdzenna ludność Skandynawii, która przez ostatnich 500 lat żyła z wypasu reniferów. Przybyli na te tereny w poszukiwaniu ziemi, a swe korzenie zostawili w Finlandii. Wreszcie obok nich osiedli i Norwedzy. - Większość młodych Saamów mieszka teraz w Oslo, bo tam mogą się kształcić, a po ukończeniu studiów - zawsze wrócić na północ - opowiada rozmówczyni Oliwii Krettek. - Ich życie w niczym nie różni się od życia Norwegów.

Saamowie kochają naturę, hodują renifery i posługują się dziesięcioma językami. - Taka jest liczba oficjalnych języków w Laponii, przy czym w moim hrabstwie Nuland jest ich aż pięć. W sumie Saamowie mają ponad 300 słów i określeń, których używają do opisania różnych rodzajów śniegu. Już nie mówiąc o tym, że w ich kalendarzu astronomicznym zamiast czterech pór roku jest ich aż osiem. To dowodzi tego, w jak bliskim kontakcie z naturą przez wieki żyli Saamowie - mówi blogerka. - Dla nich natura jest tak ważna jak dla Polaków religia.

Posłuchaj
04:25 CZWÓRKA Stacja Nauka - laponia 02.03.2023.mp3 Kim są i jak żyją Saamowie? (Stacja Nauka/Czwórka)

Saama nie wypada pytać, ile ma reniferów, bo to jest tak odbierane jak u nas pytanie o zarobki. Ale na pewno warto posłuchać, jak "jojkuje". Jojk (joik) to rodzaj ludowego śpiewu Saamów i ważny element ich kultury oralnej. Jojki mogą opowiadać o miłości, o pochodzeniu i życiu Saamów oraz o walce dobrych (białych) i złych (czarnych) szamanów noaide. - W ten sposób Saamowie wyrażają respekt wobec natury. Jojki nie mają refrenów i wyraźnych zakończeń. To śpiewanie nie o czymś lub o kimś, ale czegoś lub kogoś. To muzyka ze słowami, które wypływają prosto z serca w danej sytuacji - podkreśla gość Czwórki. - Jojk był także jedną z najbardziej zakazanych form duchowego wyrazu, karaną w okrutny sposób, a w późniejszych czasach wyszydzaną przez Norwegów.

Zobacz także:

Saamowie zostali uznani za "gorszy gatunek" w drugiej połowie XIX wieku. Wtedy rozpoczęto silne procesy asymilacyjne tej ludności na terenie Norwegii, Finlandii, Szwecji i Rosji. Norwegowie zabronili im żyć w lepiankach, zakazali koczowniczego trybu życia. Saamowie nie mogli używać swojego języka, pielęgnować swoich tradycji, a dzieci w szkołach były gnębione, nawet bite. Do dzisiaj ten lud walczy. Ostatnio np. z norweskim rządem o to, aby nie budować farm wiatrowych na terenach Trondelag, gdzie Saamowie hodują renifery.

***

Tytuł audycji: Stacja Nauka

Prowadzi: Oliwia Krettek

Data emisji: 2.03.2023

Godzina emisji: 12.45

kul

Czytaj także

Wokół Bałtyku. Podróż dziennikarki Czwórki Martyny Matwiejuk

Ostatnia aktualizacja: 16.06.2022 18:55
Trwa wyprawa dziennikarki Czwórki Martyny Matwiejuk. Po krajach Bałtów przyszedł czas na Skandynawię. Czym zachwycają norweskie Oslo, szwedzkie Göteborg i Malmö?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wegański szwedzki stół, czyli city break w pełnym zieleni Göteborgu

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2023 10:17
Skandynawia kusi krajobrazami, podejściem do ekologii, przyjaznymi turystom miejscami. Odstrasza cenami. Jednak krótki wypad do Szwecji nie musi zrujnować naszego portfela. Göteborg przyciąga zielenią i niezwykłe bogatą ofertą kulinarną dla wegan. 
rozwiń zwiń