- W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" sprawdzamy, skąd się wzięło słowo "kajzerka".
- "Kajzerka" pochodzi z dawnej austriacko-węgierskiej Galicji.
- Istnieje wiele teorii związanych z pochodzeniem nazwy tej okrągłej bułeczki.
W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdzamy, skąd się wzięło słowo "kajzerka".
Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe/Ojczysty-dodaj do ulubionych": malutka krąglutka "kajzerka", tak samo jak długaśna "weka", pochodzi z dawnej austriacko-węgierskiej Galicji.
Jak wygląda kajzerka?
Nazwa bułeczki, mającej cztery nacięcia w kształcie równoramiennego krzyża lub pięć nacięć na wzór pięcioramiennej gwiazdy, została zapożyczona z austriackiej niemczyzny jeszcze w czasach zaborów. Austriackie i bawarskie "kaiser zemel", czyli carska bułeczka. W tych krainach bułeczka to przeważnie zemel, a nie "brötchen", zostało skrócone, przekształcone i przyswojone w sympatycznej bułeczkowej formie "kajzerka".
Bułeczki uwiecznione na płótnie
Wbrew pozorom i skojarzeniom z Galicją człon "kaiser" z austriackiego "kaiser zemel" i polskiego słowa "kajzerka" wcale nie pochodzi od tytułu cesarza Franciszka Józefa. Okazuje się bowiem, że okrąglutkie bułeczki z charakterystycznymi nacięciami znane były i badane co najmniej sto lat wcześniej.
Zostały upamiętnione na dawnych obrazach przedstawiających wystawne uczty na dworach, a niepowtarzalny kształt i wygląd bułeczek nie pozostawia wątpliwości co do ich istoty.
02:21 CZWORKA/Pierwsze słyszę - ojczysty dodaj do ulubionych "kajzerka" 10.10.2023.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd się wzięło słowo "kajzerka"? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
Możliwe zatem, że podstawę niemieckiej nazwie dał inny cesarz, kaiser, choć bardziej prawdopodobne jest, że "kajzerka" zawdzięcza swoje miano nie cesarzowi, tylko rzemieślnikowi, wiedeńskiemu piekarzowi o nazwisku Kayser, który według historii zamieszczonej w opisie kajzerki na austriackiej liście Produktów Tradycyjnych pod numerem 164 wynalazł ją około roku 1750 i jako pierwszy zaczął wypiekać bułeczki o takim właśnie kształcie.
Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.
___
Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.
Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk.
POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<
Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia".
Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.
***
Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.
mat. pras./kd/aw/pj
