"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd wzięło się słowo "popisać"?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem pod lupę bierzemy słowo "popisać". Popisać można nie tylko książkę, ale także "popisać się", czyli zaprezentować - nie zawsze w najlepszym znaczeniu.

W cyklu "Ojczysty dodaj do ulubionych" sprawdzamy m.in, skąd wzięło się określenie "popisywać się"

Foto: shutterstock/Olesya Kuprina

• W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" sprawdzamy, co się kryje pod słowem "popisać".
• Najpierw było słowo "pisać" w znaczeniu "stawiać litery lub cyfry; układać coś na piśmie". Można np. popisać książkę, pamiętnik lub list.
• Następnie powstał związek frazeologiczny "sam siebie popisać", czyli "zaprezentować siebie, zaprezentować się".
• Często osiągany efekt był odwrotny do zamierzonego stąd "popisy" i "popisywanie się".

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem pod lupę bierzemy słowo "popisać".

Popisać ma wiele znaczeń 

Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe/Ojczysty-dodaj do ulubionych" - można sobie "popisać" (np. własną książkę przez bite trzy godziny, bo wreszcie wszyscy wyszli i mamy święty spokój). Można też się "popisać" (kiedy w końcu tę książkę wydamy i świat ujrzy nasze dzieło).

Czasownik "popisać się", oznaczający "podkreślić swoje umiejętności, pochwalić się swoimi zdolnościami" i nader często używany ironicznie w znaczeniu "skompromitować się", jest rodzonym bratem czasownika "popisać" występującego w dwóch znaczeniach, niekiedy traktowanych homonimicznie: "napisać wiele, skończyć pisanie wielu rzeczy" i "pisać przez pewien czas".

Jak pisanie przekształciło się w popisywanie?

Jak wyglądało przejście znaczeniowe? Jak "pisanie" przekształciło się w "popisywanie się"? Najpierw oczywiście było "pisać" w znaczeniu "stawiać litery lub cyfry; układać coś na piśmie". Od tego powstało "popisać" we wczesnym znaczeniu "zapisać, spisać".

Następnie powstał związek frazeologiczny "sam siebie popisać", czyli "zaprezentować siebie, zaprezentować się". I stąd "popisać się" - od XVI wieku - jako "zaprezentować się, dać się poznać, pokazać się, pochwalić się". A, że takie "popisanie się" nie zawsze wychodziło tak, jak by się chciało czy oczekiwało, i często efekt osiągany był odwrotny do zamierzonego, znaczenie rychło nabrało mocno ironicznego wydźwięku i już od tego negatywnego znaczenia powstały "popisy" i "popisywanie się", czyli robienie czegoś dla wywarcia wrażenia na kimś.

Posłuchaj

01:48 CZWORKA/Pierwsze słyszę - ojczysty _popisać się 09.05_2024.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd w języku polskim wzięło się słowo "popisać" (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 6.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat.pras./aw