- W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" opowiadamy o Jaśkach.
- Jasiek to zdrobnienie imienia Jan, ale też fasola, albo mała poduszka.
- Nazwa fasoli jasiek, najprawdopodobniej pochodzi od imienia Jan, ale nieco inaczej jest z jaśkiem-poduszką, ta na źródłosłów ukraiński.
W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem Martyna Matwiejuk sprawdza, kim lub czym jest Jasiek.
Jasiek - imię, fasola, poduszka
Jasiek to imię - zdrobnienie od Jan, a raczej zgrubienie zdrobnienia od tego imienia: Jan > Jaś > Jasiek.
Jasiek to również mała poduszka - kwadratowa, rzadziej okrągła poduszeczka, którą podkłada się pod głowę, często układając ją dodatkowo na większej poduszce.
Jasiek to także fasola o białych, mączystych i mięsistych ziarnach, największych spośród odmian fasoli, tradycyjnie uprawianych na naszych ziemiach.
Skąd się wzięły jaśki?
O ile Jasiek "fasola", któremu filmowy Mr Bean zawdzięcza swoją polską wersję imienia i nazwiska, najprawdopodobniej pochodzi od imienia Jasiek, o tyle jasiek "poduszeczka" ma zapewne zupełnie inną genezę. Przypuszcza się, że jest to rutenizm, czyli zapożyczenie z ukraińskiego. W ukraińskim słowo ясік [jasyk] oznacza właśnie poduszeczkę, a w polszczyźnie, w której poduszkowy jasiek jest obecny od XVIII w., poprzez skojarzenie ze zdrobnieniem imienia wyraz ten zmiękczył się i uzyskał postać tożsamą z imieniem, zatracając fonetyczną więź z ukraińskim pierwowzorem.
(A wracając do Jasia Fasoli: wiecie, że skrót angielskiej formy mister pisze się z kropką lub bez kropki w zależności od tego, czy to angielski Mr Bean czy jego amerykański odpowiednik Mr. Bean?).
01:06 czwórka pierwsze słyszę 27.06.2024 ojczysty jasiek.mp3 Ojczysty - dodaj do ulubionych. Jasiek i jasiek w polszczyźnie? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.
___
Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.
Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 6.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk.
POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<
Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.
***
Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 6.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.
mat. pras./aw/wmkor
