"Mówię z oblężonej Warszawy". Radiowy apel Juliena Bryana

We wrześniu 1939 roku Julien Bryan spędził dwa tygodnie w stolicy Polski. W tym czasie dokumentował zbrodnie dokonywane przez Niemców na polskich cywilach. Jego zdjęcia oraz film były pierwszymi świadectwami okrucieństw współczesnej wojny.

Apel do świata

– Prezydencie Roosevelcie i narodzie amerykański! Posłuchajcie mojej opowieści, a ci, którzy ją usłyszycie, zapiszcie słowo po słowie. Mówię z oblężonego miasta Warszawy. Nazywam się Bryan, Julien Bryan, fotograf amerykański. Mam teraz okazję do przesłania wiadomości do Ameryki. Moim zadaniem jest opowiedzenie w prostych słowach tego, co widziałem przez dziesięć dni – rozpoczął swój dramatyczny apel do sumienia świata.

Julien Bryan poinformował amerykańskich słuchaczy o tym, że wszyscy przebywający w Warszawie pracownicy dyplomatyczni i obywatele Stanów Zjednoczonych są bezpieczni i chronią się w piwnicach pod ambasadą. Następnie przekazał wstrząsającą relację z oblężonego miasta.

Dowiedz się więcej o wydarzeniach w Polsce we wrześniu 1939 roku z serwisu specjalnego www.wrzesien1939.polskieradio.pl 

Opowiedział o zbrodniach popełnianych przez niemieckie lotnictwo. Luftwaffe ostrzeliwało bezbronnych cywilów i zrzucało bomby na budynki mieszkalne. Wielu ludzi zginęło, ulice miasta pokryły się grobami, a warszawiacy zostali zmuszeni do życia w gruzach.

– Muszę mówić w imieniu Polaków na antenie, aby przekazać wszystkim ludziom w Ameryce, w tym panu, panie prezydencie Roosevelcie, o tym, co się dzieje z trzydziestoma pięcioma milionami niewinnych ludzi w Polsce. Ameryka musi zacząć działać i zażądać zaprzestania tego najpotworniejszego w czasach współczesnych mordowania ludzi. Prosimy was w imię uczciwości, sprawiedliwości i chrześcijaństwa o pomoc dla tych dzielnych Polaków – apelował świadek wojny.

"Posłuchajcie mojej opowieści"

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych Bryan opublikował fotografie z oblężonej Warszawy w miesięcznikach "Life", 23 października, oraz "Look", 5 grudnia 1939 roku. Świat był wstrząśnięty dramatycznymi obrazami z wojny w Polsce.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

W 1940 roku stworzył film "Oblężenie", który odbił się szerokim echem i został nominowany do nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej w 1941 roku w kategorii najlepszy krótkometrażowy film dokumentalny. Po latach napisał również książkę o oblężeniu Warszawy z 1939 roku.

Kilkukrotnie wracał do Polski po zakończeniu II wojny światowej. W 1946 roku wykonał fotografie zrujnowanej Warszawy. Ponownie ją odwiedził w 1958 roku, kiedy dzięki szeroko zakrojonej akcji gazety "Express Wieczorny" udało się odszukać bohaterów zdjęć Bryana z września 1939 roku. Jego wizyta została odnotowana m.in. na antenie Polskiego Radia.

– Pan Bryan chciał jechać wszędzie tam, gdzie coś się waliło, paliło. Gdzie ludzie byli ranni i ostrzeliwani z samolotów. Nie spodziewałem się, że aż dwadzieścia kilka osób mogło przeżyć tę całą historię. Teraz dopiero przeczytałem w "Expressie Wieczornym", że szukają Radlińskiego, więc zgłosiłem się niezwłocznie i oto jestem – powiedział Stefan Radliński, żołnierz Wojska Polskiego we wrześniu 1939 roku i osobisty asystent Juliena Bryana w czasie dokumentacji oblężenia Warszawy.

Posłuchaj wiadomości Polskiego Radia o poszukiwaniach bohaterów zdjęć Bryana.

Julien Bryan po raz ostatni powrócił do Warszawy w 1974 roku i ponownie został ciepło przyjęty. Zmarł tego samego roku, 20 października w Nowym Jorku.

sa