Zachowała się fotografia parkietu na dachu krematorium, zrobiona w maju 1945 roku. Jej autorem jest Stanisław Łuczko, pracownik krakowskiego Instytutu Ekspertyz Sądowych. Na czarno-białej fotografii widać krematorium I, które funkcjonowało w KL Auschwitz od sierpnia 1940 roku do lipca 1943 roku. W trzech piecach palono tam zwłoki ofiar. Jedno z pomieszczeń wykorzystywano jako komorę gazową.
Sowiecka "wrażliwość"
Na zdjęciu z 1945 roku sfotografowano dach krematorium I tuż przed nocną zabawą. Po bokach (co widać dobrze po lewej stronie kadru), ktoś ustawił szeroką drewnianą ławę dla zmęczonych tancerzy. Obok niej na stercie leży kilka nowych desek.
Na dalszym planie, w głębi, w kształcie odwróconej litery "L", dwa stoły. Jeszcze puste. Na środku niewielki podest dla muzyków i kilka drewnianych stołków. Podest ustawiono obok jednego z widocznych na zdjęciu kominów wentylacyjnych, którymi odprowadzano dym ze spalanych w krematorium ciał. Na kominie, przysłonięta kwiatami, wisi pięcioramienna gwiazda. Trochę wyżej, drewniany maszt i łopoczące flagi. Widać, że ktoś, kto aranżował przestrzeń, nie zapomniał o solidnym oświetleniu.
Dlaczego właśnie tam urządzano zabawy dla czerwonoarmistów?
Sowieci w Auschwitz i nie tylko
Kiedy mówi się o wyzwoleniu obozu Auschwitz-Birkenau, przywołuje się datę 27 stycznia 1945 roku. Wtedy żołnierze 60. armii Pierwszego Frontu Ukraińskiego weszli na teren największej niemieckiej fabryki śmierci z okresu II wojny światowej.
German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny
Mało kto jednak pamięta, że na terenie byłego KL Auschwitz-Birkenau Sowieci utworzyli już po 27 stycznia 1945 roku kilka specjalnych podobozów. Nadzorowało je NKWD i były one obozami jenieckimi dla Polaków oraz żołnierzy niemieckich. Ostatni z nich, na terenie Birkenau, zakończył swoją działalność dopiero w pierwszej połowie 1946 roku.
Obok Auschwitz, Sowieci wykorzystywali do tworzenia podobnych placówek także tereny byłego niemieckiego KL Lublin, czyli Majdanka oraz przez blisko dwa lata KL Gross-Rosen w Rogoźnicy.
Poza byłymi obozami koncentracyjnymi i zagłady, już od roku 1944, pod nadzorem NKWD, stworzono co najmniej sto "miejsc odosobnienia" dla przeciwników ludowej władzy. Część z nich działała, według ustaleń historyków, co najmniej do 1949 roku.
Piotr Litka
Od autora: zdjęcie przechowywane w Archiwum IPN ma sygnaturę IPN Kr 1/8750.