Jean-Francois Champollion. Nieprzeciętnie zdolny lingwista

23 grudnia mija 233. rocznica urodzin Jeana-François Champolliona, francuskiego lingwisty, archeologa i egiptologa, człowieka, który dokonał rzeczy przez lata niemożliwej. Głowiły się nad nią setki badaczy, ale to on odczytał starożytne hieroglify. Postanowił, że to zrobi, gdy miał zaledwie 19 lat.

Sensacja na skalę światową

27 września 1822 roku Jean-Francois Champollion poinformował świat o odczytaniu egipskich hieroglifów wyrytych na kamieniu z Rosetty. Miał wtedy 32 lata. Od momentu narodzin towarzyszyła mu legenda człowieka genialnego.

Jego matka była sparaliżowana. - Znachor kazał ułożyć ją na kompresach z ziółek, dawać gorące wino i zapowiedział szybkie wyleczenie. Ponadto, ku zdumieniu całej rodziny, przepowiedział, iż wkrótce urodzi chłopca - słyszymy w archiwalnej audycji Małgorzaty Kandefer "Uczeni w anegdocie", nadanej w Polskim Radiu w 1975 r. - Znachor dodał, że dziecko dostąpi wielkiej sławy, która przetrwa wieki.

Legenda towarzyszyła mu od dziecka

Ponoć chora wstała z łóżka, a 23 grudnia 1790 roku urodził się Champollion. Niezależnie od legendy, rozpowiadanej przez starszego brata Jacques’a-Josepha, Jean-Francois był rzeczywiście wybitnie zdolny. Znał 16 języków. Nauczył się m.in.: greki, łaciny, hebrajskiego, arabskiego, syryjskiego, koptyjskiego. Rozpoczął też naukę starochińskiego. Być może ta rozległa wiedza z dziedziny lingwistyki pomogła mu później w odszyfrowaniu znaków starożytnych Egipcjan.

Egiptem był zafascynowany od dzieciństwa, głównie dzięki bratu, który interesował się odkryciami w tym rejonie świata.

- Wyprawa gen. Napoleona Bonaparte do Egiptu w 1798 roku była dosłownie na ustach wszystkich - mówił prof. Adam Łukaszewicz z Zakładu Papirologii Instytutu Archeologii UW, gość audycji Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Wieczór z Jedynką" wyemitowanej 1 marca 2012 roku.

- Gdy Jean-Francois Champollion miał 17 lat, opracował pierwszą w dziejach mapę Egiptu, mapę państwa faraonów – dodał profesor.

Szyfr zapisany w hieroglifach

Gość Katarzyny Kobyleckiej charakteryzował język egipski, opowiadał o problemach, jakie przez wieki mieli badacze z odczytaniem egipskich hieroglifów, przedstawił okoliczności, w jakich Champollionowi udało się złamać ten nieodgadniony wcześniej szyfr. 

- To olśnienie, które na niego zstąpiło było dla niego tak silnym wstrząsem emocjonalnym, że przez pięć dni był nieprzytomny, w letargu. A gdy się z niego obudził, napisał memoriał nosił tytuł "List do Pana Dacier dotyczący alfabetu hieroglifów fonetycznych, używanych przez Egipcjan do zapisywania na monumentach imion i przydomków władców greckich i rzymskich" - przytaczał prof. Adam Łukaszewicz.

Podróż do Egiptu

Dopiero w sześć lat po złamaniu kodu Jean-Francois Champollion wybrał się do kraju, o którym tyle czytał i pisał. Mógł wreszcie na własne oczy zobaczyć zabytki starożytnego Egiptu i czytać to, co wcześniej dostawał do ręki jedynie w odpisach. Dużo podróżował, robił rysunki, kopie płaskorzeźb i malowideł. W Luksorze wydrapał swój podpis na jednej z belek sufitowych. Pokazują je dziś przewodnicy oprowadzający tłumy turystów, odwiedzających to miejsce.

W Egipcie spędził 16 miesięcy, niedługo po powrocie zaczął chorować. Zmarł 4 marca 1832 roku w wieku 41 lat. Sprawdziła się wróżba znachora - na wieki przeszedł do historii.

Posłuchaj opowieści o człowieku, dzięki któremu przemówiły hieroglify.