W czasach starożytnych Tell el-Farma, znana również pod łacińską nazwą Pelusium (Peluzjum), pełniła funkcję portu przeładunkowego towarów z Azji. To miasto-warownia znajdowało się na obrzeżach państwa egipskiego i wielokrotnie było celem ataków najeźdźców ze Wschodu - m.in. z terenów dzisiejszej Syrii i Arabii. (Warto wspomnieć chociażby o bitwie stoczonej w 525 roku p.n.e. - siły króla perskiego Kambyzesa II pokonały wówczas armię faraona Psametycha III i zdobyły Egipt). Tell el-Farma została zrównana z ziemią na początku XII wieku, funkcjonowała więc jeszcze w czasach grecko-rzymskich i bizantyjskich.
Pierwsze wykopaliska na tym terenie rozpoczął na początku XX wieku francuski egiptolog Jean Clédat. Już wtedy badaczom udało się odkopać fragmenty starożytnych greckich inskrypcji, które wskazywały na istnienie świątyni Zeusa w tej okolicy. Roboczo nazwano ją wtedy świątynią Zeusa-Kasiosa - od góry Kasios w Syrii, gdzie niegdyś oddawano cześć temu greckiemu bogowi. Przed ponad sto lat archeologom nie udało się jednak świątyni zlokalizować. Przełom nastąpił dopiero na początku 2022 roku.
Jak podaje portal Archeology News Network, badacze natrafili wówczas na pozostałości bramy wejściowej obiektu - na granitowe bloki, które pierwotnie mogły tworzyć schody prowadzące do budynku, a także na fragmenty dwóch olbrzymich kolumn zawalonych podczas jednego z trzęsień ziemi, które miały miejsce w starożytności. Odkryto także liczne inskrypcje wskazujące na to, że świątynia została odnowiona w II wieku n.e. na polecenie rzymskiego cesarza Hadriana.
W najbliższym czasie eksperci przeprowadzą na tym terenie szereg badań, które pozwolą odtworzyć dawny wygląd świątyni.
Skąd świątynia greckiego boga w Egipcie?
Grecka kultura promieniowała na obszar wybrzeży Morza Śródziemnego od czasów tzw. wielkiej kolonizacji - okresu od VIII do VI w. p.n.e. charakteryzującego się intensywnym ruchem osadniczym organizowanym przez greckie miasta-państwa. Greccy kolonizatorzy, zakładając nowe miasta, przynosili ze sobą rodzimą kulturę i wiarę. Politeistyczny charakter starożytnych religii łagodził napięcia między wierzeniami Greków i tubylców - obie grupy utożsamiały swoich bogów z ich odpowiednikami w panteonie sąsiadów.
Wpływ kultury greckiej umocnił się wskutek podbojów Aleksandra Wielkiego w IV w. p.n.e.. Doszło wówczas do połączenia i mieszania się elementów greckich i lokalnych - na płaszczyźnie społecznej, politycznej, kulturowej i religijnej. Ten synkretyzm skutkował powstaniem nowej kultury, zwanej hellenistyczną.
Źródło: Archeology News Network/jb/bm