Hieronymus Bosch - "Ogród rozkoszy". Wizja ziemskiej utopii

Ziemia podczas aktu kreacji

Zamknięty tryptyk przedstawia płaską ziemię umieszczoną w przezroczystej sferze, w czeluści. To ziemia podczas aktu kreacji, namalowana jedynie w szarościach. Dopiero po otwarciu skrzydeł wybuchają kolory i mnogość scen. Na lewym skrzydle, w raju, pod fontanną życia, Chrystus wiąże sakramentem małżeńskim Adama i Ewę.

Zgodnie z opisem w Księdze Rodzaju

Część środkowa to wyobrażenie utopii, krainy szczęścia, raju, w którym Bóg polecił żyć i rozmnażać się człowiekowi, pośród czterech rzek nawadniających ogrody, pięknych roślin i zwierząt - zgodnie z opisem w Księdze Rodzaju, a więc na bogatej we wszelkie dobra Ziemi. Skrzydło prawe to z kolei wizja piekła, bo grzech jednak nastąpił i ludzkość utraciła szansę na nieśmiertelność, wieczne szczęście, gdyż konsekwencją  grzechu jest potępienie.

"Tryptyk rozkoszy" obrósł w liczne i często sprzeczne wyjaśnienia

Interpretacja Hansa Beltinga jest jedną z wielu, bo "Tryptyk rozkoszy" obrósł w liczne i często sprzeczne wyjaśnienia. Utopia ziemskiego raju mogła być jednak intrygującym przedstawieniem dla elitarnej, dworskiej publiczności, bo przecież, pomimo swej przypominającej retabula ołtarzowej formy, tryptyk miał całkowicie świecką funkcję. W interpretacji Beltinga "Ogród rozkoszy" to poetycka fikcja - wyobrażenie wiecznej szczęśliwości, jaka zaistniałaby w dziejach ludzkości, gdyby nie nastąpił grzech pierworodny. 

Hieronymus Bosch, "Ogród rozkoszy", deski dębowe, 205,5 x 384,9 cm, Prado, Madryt

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 12.11.2023

Godzina emisji: 14.45

mo/kc